Ur. 1778 w Salzburgu, zm. 1830 w Wiedniu. W 1811 r. otrzymał licencję na prowadzenie własnego warsztatu fortepianów Wiedniu. Przez kilka lat pracował u czołowego wiedeńskiego fortepianmistrza J.B. Streichera, który po śmierci Amberga został prawnym opiekunem jego dzieci. Na świecie zachowały się bardzo nieliczne instrumenty tej firmy, m.in. fortepian buduarowy w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 82; R. Hopfner, Wiener Musikinstrumentenmacher 1766-1900, Tutzing 1999, s. 29

Wytwórnia fortepianów, pianin i klawiatur, działająca w Kaliszu w latach 1899-1947. Została założona przez braci Aleksandra Oskara i Karola Ottona Fibigerów, doświadczonych fortepianmistrzów z rodziny o dużych tradycjach w budownictwie fortepianów (byli siostrzeńcami Gustawa Arnolda Fibigera – zob. hasło). Po śmierci Aleksandra w 1935 r. udział w przedsiębiorstwie mieli także jego synowie, Aleksander Marian i Jan Sylwester. Instrumenty cieszyły się powodzeniem jeszcze przed I wojną światową w Kongresówce i w Rosji. W latach międzywojennych wytwarzano tam m.in. instrumenty stylowe. Obok fortepianów i pianin, w latach 30. XX w. firma produkowała klawiatury do fortepianów, pianin, organów i fisharmonii. Była wielokrotnie nagradzana na wystawach przemysłowych, m.in. złotym medalem w Poznaniu w 1929 r., wielkim złotym medalem w Wilnie w 1930 r., wielką nagrodą złotą w Warszawie w 1932 r. Wyroby Braci Fibiger uzyskały liczne pochlebne opinie muzyków, takich jak J. Śliwiński, K. Stromenger, A. Brachocki. Podczas II wojny światowej zakład przejęła niemiecka firma włókiennicza AMC Textil-Werke W.R. Schultz. Po II wojnie w wytwórni nie podjęto już produkcji instrumentów – budowano tam meble oraz naprawiano fortepiany i pianina.

Bibliografia: B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 18-19, 36, 60-61, 71; B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 215-216; K. Rottermund, Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i I połowie XX wieku, Poznań 2002, s. 104

Budowniczy fortepianów działający w Wiedniu (zmarły i urodzony prawdopodobnie w Wiedniu, 1812 – po 1864). 13 lipca 1843 otrzymał prawa miejskie w tym mieście. Prowadził warsztat pod adresami: w latach 1844-47: Landstrasse, Gartengasse 47, także Landstrasse, Bockgasse 478; w latach 1848-54: Neue Wieden, Lumpertgasse 715; w latach 1856-60: Wieden, Franzensgasse 707; 1859, 1860: Neu Wieden, Francensgasse 708; 1862: Wieden, Mittersteig 412; 1864: V. Mittersteg 15 (= nr 412). Na tabliczce jednego z dwóch zachowanych w Polsce fortepianów widnieje kolejny adres: Kettenbrückengasse 715 (Neue Wieden). W sierpniu 1857 r. odwiedził Warszawę, być może w związku z odbywającą się tam wystawą przemysłową.

Bibliografia: H. Ottner, Der Wiener Instrumentenbau 1815-1833, Tutzing 1977, s. 17; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 26; R. Hopfner, Wiener Musikinstrumentenmacher 1766-1900, Tutzing 1999, s. 34; „Kurier Warszawski” 1857 nr 210 s. 1148, nr 224 s. 1216

Pett (?) Bauer – fortepianmistrz działający we Wrocławiu (Breslau w ówczesnych Prusach) w 1833 r. Być może tożsamy z budowniczym fortepianów C. Bauerem (C.G. Bauerem, G. Bauerem) odnotowanym we Wrocławiu w latach 1833-1837, mieszkającym kolejno przy Schmiedebrücke 42 (1832), Katharinenstr.19 (1833), Ohlauerstr.19 (1835), Ohlauerstr. 19/9 (35/53) (1837). Nie należał do znaczących wytwórców. Fortepian skrzydłowy Petta Bauera (prawdopodobnie jedyny zachowany tej firmy) znajduje się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. Oryginalna tabliczka firmowa nie zachowała się.

Bibliografia: Adressbuch der Haupt- und Residenz-Stadt Breslau, red. F. Mehwald, Breslau 1832 s. 60, 1833 s. 172, 1835 s. 167, 1837 s. 240

Niemiecki fortepianmistrz (ur. 1826 w Gotha, zm. 1900 w Berlinie), założyciel działającej do dziś wytwórni fortepianów. Praktykował u G. Peraua w Berlinie oraz u H. Pape’a i J.G. Kriegelsteina w Londynie i Paryżu. W 1853 założył własną wytwórnię w Berlinie, gdzie budował pianina, a od 1856 r. także fortepiany. Dzięki znajomości najnowszych rozwiązań europejskich i zastosowaniu w ostatniej ćwierci XIX w. konstrukcji i technologii amerykańskiej jego instrumenty znalazły się wśród najlepszych na świecie. Za życia założyciela wytwórnia wyprodukowała blisko 54 tysiące fortepianów i pianin oraz otrzymała tytuły dostawcy instrumentów m.in. królowej angielskiej, królowej Prus, dworów królewskich hiszpańskiego i carskiego. Bechstein otworzył filie w Londynie w 1879 r. i w Paryżu w 1903 r. Od 1894 r. do firmy dołączyli synowie – Edwin, Carl i Johann. Po II wojnie światowej z powodu zniszczeń wojennych firma podjęła działalność od 1950 r. W latach 1963-1986 należała do The Baldwin Piano Company w Cincinnati (USA), od 1986 jest w rękach niemieckiego budowniczego Karla Schulze.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 28; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 41-44, C. Ehrlich, A. Beetem Acker, Bechstein, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 1, Oxford ²2014, s. 286

Jacob Davidovich Becker (Bekker) – fortepianmistrz (ur. Neustadt an der Haardt, obecnie Neustadt an der Weinstraße koło Mannheim, zm. 1879 r. w Petersburgu), założyciel znanej rosyjskiej wytwórni fortepianów. W 1839 r. otrzymał 10-letni patent na swój fortepian od króla Bawarii. W 1841 otworzył fabrykę w Petersburgu. Wprowadzał wiele udoskonaleń i zdobywał patenty. W 1865 r. pierwszy w Rosji zastosował mechanikę z podwójną repetycją. W 1861 r. firmę objął jego brat Franz. W 1871 r. fabrykę przejęli P.L. Peterson i M.A. Bitiepaż (Bietepage), którzy zacznie ją rozwinęli i zmechanizowali. Od 1904 r. wytwórnią kierował Carl Schröder. Firma wygasła ok. 1914 r. Przed samą I wojną światową 400 pracowników produkowało do 1800 instrumentów rocznie.

Bibliografia: Clinkscale Online: A Comprehensive Database of Early Pianos, http://db.earlypianos.org/, dostęp 11.12.2015; A.V. Keller, Die Handwerker in St. Petersburg von der Mitte des 19. Jahrhunderts bis zum Ausbruch des Ersten Weltkrieges 1914, Frankfurt am Main 2002, s. 453, 562; A. Swartz, Piano Makers in Russia in the Nineteenth Century, Lehigh University Press, Bethlehem 2014, s. 55, 61-63

Producent fortepianów i pianin, w 1824 r. założył firmę w Paryżu. Budował m.in. fortepiany z odgórną mechanika młoteczkową. Zdobył medale na wystawach paryskich w 1827, 1834 i 1844 roku. W zbiorach Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy zachowało się pianino prostostrunne Bernhardta, prawdopodobnie oferowane klientom w magazynie fortepianowym w Utrechcie. Muzeum Muzyki w Paryżu posiada jego fortepian stołowy z ok. 1830 r.

Bibliografia: M. Novak Clinkscale, Makers of the Piano, vol. 2: 1820-1860, Oxford 1999, s. 29-30

Ur. 1800 we Wrocławiu [Breslau], zm. po 1867, jeden z czołowych niemieckich fortepianmistrzów XIX wieku. Pracował we Wrocławiu u W. Dörge, następnie w Wiedniu, m.in. przez 13 lat w słynnej firmie J.B. Streichera. W 1835 r. założył własną wytwórnię fortepianów we Wrocławiu. Szybko zdobył uznanie. Za swój fortepian w 1839 r. otrzymał tytuł nadwornego budowniczego księcia pruskiego Carla. Na zamówienie króla Prus wykonał fortepian do pałacu Sanssouci w Poczdamie, później dla zamku Erdmannsdorf. W 1845 r. uzyskał tytuł artysty Akademii Berlińskiej. Jego instrumenty zdobyły pochlebne opinie F. Liszta, A. Henselta i S. Thalberga. Wprowadzał liczne innowacje do swoich fortepianów, które prezentował na wystawach rzemieślniczo-przemysłowych we Wrocławiu w latach 1839, 1841, 1845, 1852, oraz wystawach w Londynie 1851, Paryżu 1855 i 1867. Nagrodzony medalem na wystawie w Berlinie w 1844 r. Firma wygasła po 1867 r. Jego fortepiany zachowały się m.in. w Musikinstrumentenmuseum w Lipsku i w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: K. Rottermund, Budownictwo fortepianów na Śląsku do 1945 roku, Szczecin 2004, s. 285-286; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 30; J. Gul, Instrumenty muzyczne na pierwszych wystawach sztuki, rzemiosła i przemysłu w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu, „Muzyka” 2011 nr 3, s. 117-119

Fortepianmistrz (ur. 1827 w Emmerich, Nadrenia, zm. 1892 w Kaliszu), syn i uczeń budowniczego fortepianów. Praktykował u Blüthnera w Lipsku, u Ed. Seilera w Legnicy oraz we Wrocławiu i Petersburgu. W 1887 r. założył wytwórnię fortepianów, pianin i fisharmonii, działającą do 1920 r. w Kaliszu i w latach 1921-1979 w Lesznie Wielkopolskim. Notowana początkowo przy ul. Sukienniczej (dom Drehera?), 8 VII 1888 przeniesiona na ul. Nawodną (dom pani Szmidt), następnie ul. Nową 609a (7) w domu T. Bettinga. Po śmierci założyciela prowadzona przez syna Rudolfa Teodora, a po jego śmierci (1909) przez syna Juliusza Pawła. Po zniszczeniu fabryki w czasie I wojny światowej przeniesiono ją w 1921 r. do Leszna Wielkopolskiego jako Teodor Betting i Ska (z Jadwigą May). Po śmierci Juliusza (1935 r.) wytwórnię prowadził wnuk Teodora, Teodor Juliusz, a od 1971 prawnuk Janusz. Fabryka była wyposażona początkowo w silnik parowy, od 1902 r. silnik gazowy 8 KM, następnie elektryczny 12 KM, wyprodukowała do 1939 r. łącznie ok. 18 000 instrumentów. Po 1930 r. posiadała filię w Częstochowie. Instrumenty Bettinga nagrodzono złotymi medalami na wystawach w Paryżu 1905 r., Antwerpii 1906 r. i Brukseli 1930 r. Znaczną część produkcji eksportowano, głównie do Rosji. Po II wojnie światowej działalność firmy została ograniczona do napraw, strojenia i konserwacji. Do dziś zachowało się wiele jej instrumentów w zbiorach prywatnych i muzealnych, m.in. w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku pianino w stylu neorokokowym, zbudowane prawdopodobnie dla Towarzystwa Ratowania Tonących w Kaliszu.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 199-200; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 15-16; K. Rottermund, Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i 1. połowie XX wieku, Poznań 2002, s. 96-97

Niemieckie wydawnictwo muzyczne, powstałe w Lipsku w 1719 r. i działające do dziś, w którego ramach w latach 1806-1872 działała także wytwórnia fortepianów. Wydawnictwo już od 1760 sprzedawało instrumenty. Wytwórnia fortepianów Breitkopf & Härtel stała się jedną z najbardziej znaczących niemieckich wytwórni w I poł. XIX wieku, produkowała fortepiany skrzydłowe, stołowe, pionowe–żyrafy, a od 1835 r. także pianina. Na początku sprzedawała pod własną nazwą fortepiany uznanych firm, jak np. Nannette i Andreas Streicher z Wiednia. Została nagrodzona wielkimi złotymi medalami na wystawach rzemieślniczo-przemysłowych w Dreźnie w 1845 r. i Lipsku w 1850 r. Cieszyła się uznaniem takich muzyków jak F. Liszt, F. Mendelssohn-Bartholdy, S. Thalberg. Otrzymała patent na własną mechanikę.

Bibliografia: H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 81; Clinkscale Online: A Comprehensive Database of Early Pianos, http://db.earlypianos.org/, dostęp 12.12.2015

Angielski budowniczy (ur. 1732 w Cockburnspath w Szkocji, zm. 1812 w Londynie), wynalazca, wprowadził wiele udoskonaleń w konstrukcji fortepianu stołowego i skrzydłowego. Początkowo był pracownikiem Burkata Shudiego, londyńskiego wytwórcy klawesynów. Wkrótce został jego zięciem, od 1770 r. wspólnikiem, a następnie od 1782 r. właścicielem firmy Shudi & Broadwood. Od 1795 r. firma przyjęła nazwę John Broadwood & Sons, a po śmierci Johna była prowadzona dalej przez rodzinę Broadwoodów. Fortepian tej renomowanej firmy znajduje się obecnie w Żelazowej Woli.

Bibliografia: D. Pawlak, Broadwood John, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [1] ab, red. E. Dziębowska, Kraków 1979, s. 423; A.W.J.G. Ord-Hume, Broadwood & Sons, John, w: Encyclopedia of Keyboard Instruments, vol. 1: The Piano: An Encyclopedia, red. R. Palmieri, New York, ²2003, s. 55-57

Jeden z najważniejszych polskich fortepianmistrzów (ur. 1792 w Olsztynku [Hohenstein, Prusy Wschodnie], zm. 1837 w Warszawie). Po zdobyciu tytułu mistrza cechowego około 1815 r. założył wytwórnię fortepianów w Warszawie przy ul. Mazowieckiej (Świętokrzyskiej) 1352. Szybko zdobył uznanie, regularnie wystawiał instrumenty na wystawach warszawskich, zdobywając medale i nagrody. Początkowo budował fortepiany pionowe – żyrafy z rejestrami fagotowym i janczarskim, od 1825 tylko fortepiany skrzydłowe z mechaniką wiedeńską i angielską. Od 1826 budował instrumenty typu angielskiego na wzór instrumentu przywiezionego z Londynu przez Marię Szymanowską. W 1827 r. jako pierwszy w Królestwie Kongresowym zastosował metalowe wsporniki ramy, osnowy skrzyni i eliminację dna skrzyni fortepianu. Jego instrumenty były wysoko cenione przez muzyków. Fortepian Buchholtza posiadał m.in. F. Chopin (został spalony podczas powstania styczniowego) i Tytus Wojciechowski. Fryderyk Buchholtz został pochowany na Powązkach (ewangelicko-augsburskich). Po jego śmierci wytwórnię prowadziła żona Emilia z Bratyńskich (z pomocą Szymona Laboradzkiego [Luboradzkiego]), a od ok. 1841 jego syn i uczeń Julian (ur. 1820 w Warszawie, zm. 1860 w Warszawie?  Praktykował także w Wiedniu, Paryżu i Londynie. Prowadził wytwórnię ojca ok. 1841 r., produkując m.in. pianina. Prezentował ozdobne instrumenty na wystawie warszawskiej w 1845 r.). Firma upadła ok. 1846 r. Instrumenty Buchholtza zachowały się w m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie (fortepian-żyrafa), Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina, Pałacyku Myśliwskim w Antoninie, Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy oraz Muzeum Krajoznawczym w Krzemieńcu na Ukrainie.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 204-205; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 16-17, 33-34, 53, 64

Józef (Jan?) Walenty Budynowicz (ur. 1816 w Warszawie, zm. 1886 w Warszawie), założyciel jednej z najważniejszych polskich wytwórni fortepianów. Od 1840 do ok. 1888 r. prowadził wytwórnię fortepianów i pianin w Warszawie przy ul. Długiej 557 (32), od ok. 1884 przy ul. Leszno 8. Pierwszy w kraju zastosował w fortepianie metalową ramę odlewaną uzyskując na nią patent w 1847 r. W 1849 r. zatrudniał 8 pracowników, w 1857 r. - 17 pracowników przy 17 warsztatach. Budował ok. 55 instrumentów rocznie, z których 1/4 eksportowano do Rosji. W 1870 r. zatrudniał 12 pracowników przy produkcji 45 instrumentów rocznie. Łącznie w firmie wybudowano ok. 5 tysięcy instrumentów. Budynowicz uzyskał pozycję drugiej co do wielkości po Krallu i Seidlerze warszawskiej firmy o ugruntowanej opinii, a jego instrumenty oceniano wysoko pod względem brzmienia i sprawności. Zachowało się wiele instrumentów tej firmy, m.in. w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy, Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, a także w Muzeum Narodowym w Helsinkach (instrument podarowany w 1849 Marii Ernrot przez carycę Aleksandrę).

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 205; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, 17, 34, 53-54, 64-65; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz ²1987, 32

Polska fabryka fortepianów i pianin Calisia powstała przez upaństwowienie przedwojennej wytwórni Arnold Fibiger (założonej w 1878 r., zob. Fibiger, Arnold) w 1947 r., na skutek zmiany ustroju państwa po II wojnie światowej. Przez wiele lat w Calisii pracował wnuk założyciela przedwojennej firmy, Gustaw Arnold Fibiger, m.in. jako dyrektor i główny konstruktor. Pierwszym dyrektorem upaństwowionej firmy był Aleksy Konieczny. Początkowo produkowano w niej ławki szkolne i inne meble. W 1949 r. przemianowano nazwę firmy Fabryka Fortepianów i Mebli Arnold Fibiger na Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia”. Była to jedna z dwóch, obok Legnicy, wytwórnia fortepianów i pianin w powojennej Polsce. W 1949 r. rozpoczęto budowę pianin. W 1950 r. firma prezentowała 4 instrumenty na Międzynarodowych Targach w Poznaniu oraz Sztokholmie i uzyskała zamówienia na eksport pianin do krajów skandynawskich, a od 1952 r. do Związku Radzieckiego, Brazylii, Turcji, Afganistanu i na Węgry. W 1955 r. fabryka rozpoczęła produkcję fortepianów koncertowych i salonowych (od 1958 r. po 5 sztuk rocznie). W 1966 r. zatrudniała 250 pracowników i wyprodukowała dotąd 2200 pianin i 20 fortepianów. W 2000 r., na skutek kryzysu lat 90-tych i poważnych problemów, wytwórnia została wykupiona przez firmę UNITRA. W 2007 r. produkcja fortepianów wygasła a wytwórnia została zamknięta. W 2010 r. prawa do znaku Calisia zostały wykupione przez polsko-chińską spółkę Vershold. W tym roku uruchomiono w Chinach limitowaną produkcję 100 fortepianów sygnowanych logo „CHOPIN 2010 - CALISIA special  edition - 200 Anniversary of Chopin”. W 2013 roku została utworzona Spółka CALISIA INTERNATIONAL, która jest właścicielem marki i praw do produkcji instrumentów Calisia. Produkcja pianin i fortepianów odbywa się częściowo w Chinach, z wykończeniem w Polsce, nawiązując do wzorców wypracowanych w wytwórni Calisia. Liczne instrumenty kaliskiej fabryki znajdują się w posiadaniu prywatnym i w polskich instytucjach muzycznych. Pianino tej firmy z lat 1952-54 zachowało się w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku.

Bibliografia: K. Walczak, D. Wańka, Pół wieku Technikum Budowy Fortepianów im. Gustawa Arnolda Fibigera w Kaliszu (1954-2004), Kalisz 2004, s. 22-28; www.calisia.com/historia_marki.html, dostęp 12.12.2015

Mało znany polski fortepianmistrz (zm. 1867). Od ok. 1825 r. prowadził pracownię i skład fortepianów w Krakowie przy ul. Ząbkowskiej (?), w 1835 r. przy ul. Św. Jana 486. Jego fortepiany z ok. 1830 r. zachowały się w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. W fortepianie z Ostromecka poprzedni właściciel znalazł pamiątkę z Powstania Listopadowego – złoty sygnet z wygrawerowanym napisem „Wolność – 29 listopada 1830 roku”.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 206; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 34

Fortepianmistrz niemiecki (ur. 1832 w Tylży [Tilsit], zm. 1892 w Berlinie?). Założył wytwórnię pianin w Berlinie w 1859 r. Produkował pianina średniej jakości na eksport. W 1881 r. firma uzyskała tytuł nadwornego dostawcy książąt Hohenzollernów, na wystawach zdobywała głównie honorowe wyróżnienia. Po śmierci założyciela wytwórnię prowadzili synowie, od 1912 r. właścicielem został Richard Soldau. W 1919 r. firma przeszła w ręce Adolfa Schlesingera i Maxa Schroetera. Wygasła po 1929 r.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 96; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 100

Francuski budowniczy instrumentów i wynalazca (ur. 1809 w Paryżu, zm. 1877 w Paryżu). Uczył się stolarstwa, potem praktykował w firmie fortepianowej w Paryżu i w wytwórni organów w Londynie. W 1834 r. założył własną firmę Debain & Cie w Paryżu przy Rue du Renard-Saint Merry, potem Rue Lafayette. Budował pianina i instrumenty  języczkowe, jak np. „organino” (mały instrument języczkowy, bezpośredni poprzednik fisharmonii). W 1840 r. opatentował „harmonium” które nadało ostateczny kształt dotychczasowym próbom budowy instrumentu języczkowego o brzmieniu organowym (w Polsce pod nazwą fisharmonii). Debain z powodzeniem produkował fisharmonie, oprócz tego patentował udoskonalenia instrumentów oraz nowe wynalazki, np. "antiphonel" pokazywany na wystawie 1851 r. w Londynie, dodawany do pianina lub harmonium mechanizm umożliwiający automatyczne odtwarzanie zakodowanej melodii. Wytwórnia Debaina zyskała liczne nagrody, m.in. na wystawach światowych w Paryżu, Londynie i Nowym Jorku. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku zachował się harmonikord ("harmonicorde"), będący połączeniem harmonium z pianinem. Podobny egzemplarz znajduje się w Operze Paryskiej.

Bibliografia: B. Owen, L. Libin, Debain, Alexandre- François, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 2, Oxford ²2014, s. 26-27; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz ²1987, s. 108

Polski fortepianmistrz, ur. 1852 w Wiedniu, zm. 1928 w Warszawie, działający w Warszawie. Jego ojciec, fortepianmistrz Jan (Johann) Dütz (ur. 1816, zm. 1895) pochodził z Wiednia, skąd ok. 1866 r. przeniósł się z rodziną do Polski, gdzie praktykował w Krakowie oraz w warszawskich firmach Krall i Seidler i Antoni Hofer (zob. hasła). Wraz z synem Antonim założył w Warszawie wytwórnię fortepianów Dütz, Jan i Syn. W 1889 r. Antoni, po wyzwoleniu na majstra cechowego, założył własną pracownię i skład instrumentów w Warszawie. W 1890 r. został nagrodzony carskim medalem „za pracowitość i sztukę”. Po jego śmierci, do ok. 1939 r. skład instrumentów prowadziły żona Amalia i córki. Grobowiec rodziny Dützów znajduje się na Powązkach. Syn Antoniego Dütza, również Antoni (ur. 1889 w Warszawie, zm. 1969 w Norymberdze) w 1920 r. ożenił się z Marianną Seiler, wnuczką Eduarda Seilera, i został współwłaścicielem firmy Ed. Seiler w Legnicy (na Dolnym Śląsku), ówcześnie jednej z największych niemieckich wytwórni fortepianów.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, 210-211

Johann Jacob Eck (ur. 1807 we Frankfurcie, zm. 1849 w Zurychu) założył wytwórnię fortepianów w 1836 r. w Neuchatel (Szwajcaria). W 1838 (?) Eck przeniósł firmę do Kolonii (Köln), gdzie w tym samym roku jego wspólnikiem został kupiec Joseph Maria Lefebvre. Wytwórnia przybrała nazwę Eck & Lefebvre, być może początkowo Eck & Comp., i stała się jedną z najważniejszych w I poł. XIX wieku. Posiadała filie w Amsterdamie i Berlinie oraz tytuły nadwornego dostawcy księcia pruskiego, księżniczki Orańskiej, książąt Hohenzollern-Hechingen i następcy tronu Wirtembergii. Wprowadzała własne unowocześnienia w konstrukcji instrumentów i zdobywała patenty. Na wystawie rzemieślniczej w Berlinie w 1844 r. firma otrzymała złoty medal. W 1848 r. zbankrutowała. Zbudowała m.in. instrument dla zamku Hradec w Czechach (użyty ponoć przez F. Liszta w 1846 r.), a także dla księżniczki bawarskiej do jej zamku Nymphenburg w Monachium. Pomimo krótkiego życia Johann Eck wykształcił całą generację niemieckich fortepianmistrzów. Kilka pianin firmy zachowało się w zbiorach europejskich, a jedno, sygnowane Eck & Comp., w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. 

Bibliografia: Bibliografia: H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 122-123; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz ²1987, s. 100; Clinkscale Online: A Comprehensive Database of Early Pianos, http://db.earlypianos.org/, dostęp 12.12.2015

Firma założona w 1780 r. przez Sebastiana Erarda (Erharda, ur. 1752 r. w Strasburgu, zm. 1831 r. w Passy k. Paryża) oraz jego brata Jean-Baptiste w Paryżu i potem także w Londynie. Należy do najważniejszych wytwórni fortepianów i harf na świecie oraz najstarszych we Francji. Sebastian Erard wprowadził szereg rozwiązań konstrukcyjnych, niezastąpionych do dziś i kopiowanych swego czasu przez wszystkie większe firmy fortepianowe, jak np. stosowaną do dziś mechanikę repetycyjną z podwójnym wymykiem (lata 1808-1821), półmetalową ramę fortepianową, agrafy, czy mechanizm pedałowy w harfie. Po śmierci Sebastiana wytwórnię przejął bratanek Pierre (ur. 1794 w Paryżu, zm. 1865 w Passy k. Paryża), który wprowadził dalsze udoskonalenia w konstrukcji fortepianów, pianin i harf. W II połowie XIX w. firmy francuskie i angielskie, w tym Erard, z powodu konserwatyzmu w stosowaniu rozwiązań konstrukcyjnych, straciły dominację na rynku fortepianowym na rzecz firm amerykańskich i niemieckich. W fabryce paryskiej do 1950 r. zbudowano 130.000 instrumentów. Zabytkowe fortepiany tej firmy są licznie reprezentowane w wielu kolekcjach muzealnych na świecie. W Polsce posiadają je m.in. Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy oraz Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.

Bibliografia: D. Pawlak, Érard, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [3] efg, red. E. Dziębowska, Kraków 1987, s. 41; E. M. Frederick, Erard, Sebastien (et Freres), w: Encyclopedia of Keyboard Instruments, vol. 1: The Piano: An Encyclopedia, red. R. Palmieri, New York ²2003, s. 127-129

Bliżej nieznana firma niemiecka z siedzibą w Berlinie [?]. W Żelazowej Woli zachowało się pianino sygnowane „Louis Falk / Berlin”. Być może ma związek z budowniczym instrumentów (fortepianów?) o tym samym nazwisku, odnotowanym w Poznaniu, który ok. 1844-1875 prowadził skład fortepianów we własnym domu w Poznaniu, przy ul. Breitestr. (Wielka) 21, około 1875 r. przy Wilhelmsplatz (pl. Wolności) 12.

Bibliografia: Adressbuch für die Stadt Posen 1876, Posen 1876, I/17, II/96; Posen 1844, s. 31

Budowniczy fortepianów Carl Julius Fey (ur. 1816, zm. 1873 w Świdnicy) działający na Dolnym Śląsku. Początkowo mieszkał z rodziną w Sycowie (Wartenberg, zwany także Polnisch Wartenberg, od 1888 r. Gross Wartenberg). W 1867 r. założył wytwórnię fortepianów w Świdnicy (Schweidnitz) przy Köppenstr. 26 (ul. Franciszkańska). Oferował 7-oktawowe fortepiany i pianina oraz instrumenty do wynajęcia, reperacje i strojenie. W 1869 r. poszukiwał ucznia i praktykanta stolarskiego. Wytwórnia działała przynajmniej do 1869 r. W Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku znajduje się prawdopodobnie jedyny zachowany fortepian Carla Feya z lat ok. 1835-40, z tabliczką wskazującą na Syców (Wartenberg) jako miejsce powstania.

Bibliografia: J. Gul, R. Sachs, Świdniccy fortepianmistrzowie, “Rocznik świdnicki” 34 (2006), s. 35-37

Fortepianmistrz (ur. 1873 w Kaliszu, zm. 1935 w Kaliszu), brat Karola Ottona. Praktykował w fabryce stryja Gustawa Arnolda Fibigera (zob. Fibiger, Arnold) oraz w Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Francji. Wraz z bratem założył 1899 w Kaliszu fabrykę Bracia Fibiger, zwaną też Apollo (zob. Apollo, Bracia Fibiger). Być może początkowo budował również pod własnym nazwiskiem - w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku zachowało się pianino sygnowane Aleksander Fibiger z ok. 1900 r. Miał synów fortepianmistrzów Aleksandra Mariana i Jana Sylwestra.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 214; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 17, 35, 59-60, 70; K. Rottermund, Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i 1. połowie XX wieku, Poznań  2002, s. 102-103

Największa polska przedwojenna fabryka fortepianów i pianin, działająca w latach 1878-1939 (po II wojnie przekształcona w wytwórnię Calisia). Została założona w 1873 r. przez fortepianmistrza Gustawa Arnolda Fibigera (ur. 1847 w Kaliszu, zm. 1915 w Warszawie), początkowo jako warsztat naprawczy, a od 1878 r. jako wytwórnia. Okres największego rozwoju przemysłu fortepianowego na świecie – przełom XIX i XX wieku – został przez założyciela w pełni wykorzystany. W 1885 r. G. A. Fibiger skonstruował wielki fortepian koncertowy (dł. 240 cm, krzyżowy, systemu amerykańskiego), który został zaprezentowany w tym samym roku na wystawie warszawskiej i przyniósł firmie duży rozgłos. Pod koniec XIX w. produkowano pianino modelu Gustaw z głową Chopina odlaną na ramie instrumentu (strojnicy). Firma od 1898 r. dysponowała własnymi składami w prawie wszystkich większych miastach Kongresówki i Rosji. W latach 1900-1911 r. zbudowała własne przestronne budynki fabryczne w Kaliszu, z suszarniami i magazynami, silnikiem gazowym 75 KM, nowoczesnymi maszynami, gdzie stosowano specjalizację i podział pracy. Wytwórnia Arnold Fibiger zajmowała czołową pozycję w polskim przemyśle fortepianowym i jego eksporcie. Podczas gdy w pierwszych latach działalności firma zatrudniała kilku do kilkunastu pracowników przy maszynach ręcznych i produkowała ok. 60 instrumentów rocznie, w 1912 r. zatrudnienie sięgało już 120 osób przy obrotach rocznych 150.000 rubli, a przed I wojną światową firma mogła zatrudnić ponad 200 osób, produkując rocznie ponad 1000 instrumentów. Po częściowym zniszczeniu w czasie I wojny światowej i odbudowie fabrykę prowadził syn założyciela, Gustaw Fibiger (II, ur. 1881, zm. 1926 w Kaliszu), a po jego śmierci spadkobiercy i fortepianmistrz Karol Broniszowski. Lata międzywojenne były coraz trudniejsze dla przemysłu fortepianowego, niemniej np. w latach 1922-26 zatrudnienie wynosiło 150 pracowników, a produkcja roczna – ok. 500 instrumentów. W latach 30. XX w. z powodu kryzysu gospodarczego i spadku popytu fabryka nie wykorzystywała zdolności produkcyjnej, sięgającej 2500 sztuk instrumentów rocznie. Wytwórnia Arnold Fibiger zdobyła bardzo liczne nagrody i medale (najczęściej złote) na wystawach rzemieślniczo-przemysłowych w Warszawie, Paryżu, Londynie, Częstochowie, Rostowie nad Donem, Stawropolu, Kiszyniowie, Wilnie, Katowicach i Poznaniu, a wielu artystów wystawiło pochlebne opinie o jej fortepianach, m.in. J. Wieniawski, I. Friedman, A. Michałowski, A. Reisenauer, J. Śliwiński, R. Koczalski i A. Rubinstein. W czasie II wojny światowej fabryka została przejęta przez niemieckiego okupanta, budowano w niej meble i skrzynie amunicyjne. Po II wojnie światowej produkowała meble, a od 1947 r. ponownie instrumenty. W 1948 r. została upaństwowiona, dalej działając pod nazwą Calisia. Przez wiele lat pracował tam wnuk założyciela firmy Gustaw Arnold Fibiger (III, ur. 1912, zm. 1989 w Kaliszu), m.in. jako dyrektor i główny konstruktor. Wytwórnia upadła w 2007 roku, po 130 latach od wyprodukowania pierwszego instrumentu. Zachowało się wiele instrumentów firmy Arnold Fibiger w zbiorach prywatnych i muzealnych, m. in. w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku oraz Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu (fortepian w stylu Ludwika XVI). 

Zob. też : Apollo, Bracia Fibiger (Karol i Aleksander); Fibiger, Aleksander Oskar

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 214-216; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu  w Opatówku, Opatówek 1994, s. 18, 35-36, 54, 60, 65, 70-71; K. Rottermund, Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i 1. połowie XX wieku, Poznań  2002, s. 35-40, 103-104

Carl Julius Immanuel Gebauhr (senior; ur. 1809 w Haffstrom k. Królewca, zm. 1881 w Królewcu [Königsberg, dziś Kaliningrad]). Był uczniem fortepianmistrza Johanna Friedricha Marty’ego (zob. hasło). Jako handlarz drewnem zwiedził w Moskwie fabrykę fortepianów R. Rathke. Po powrocie założył skład drewna przy Sackheimer Hinterstrasse oraz tartak. W 1834 r. założył wytwórnię fortepianów w Królewcu, do ok. 1845 r. prowadzoną wraz z bratem Hermanem juniorem jako Gebrüder Gebauhr (Bracia Gebauhr) przy Königstr. 68/69 we własnym budynku. Budował instrumenty w obudowie wyłącznie z mahoniu, z własnego tartaku. Po 1853 r. zastosował produkcję seryjną, a w 1857 powiększył obszar fabryki o nowy budynek. W najlepszym okresie, około 1881 r. produkował nawet do ok. 700 instrumentów rocznie przy zatrudnieniu 120 czeladników i 4 majstrów. Firma posiadała własne patenty, była nagradzana medalami i pochwałami na wystawach w Londynie 1851, Moskwie 1872, Wiedniu 1873, Królewcu 1875, 1892, 1895, Bydgoszczy 1880, Melbourne 1881. Gebauhr eksportował do Ameryki, Australii i Indii. Firma działała do śmierci w 1913 r. syna Carla Juliusa, który prowadził ją po śmierci ojca. Na cześć Gebauhra seniora ulicę Sackheimer Hinterstrasse w Królewcu nazwano jego nazwiskiem, a jeden z fortepianów nagrodzonych na Powszechnej Wystawie w Londynie w 1851 r. eksponowano w Muzeum Historii Miasta. Wiele instrumentów zachowało się do dziś w posiadaniu prywatnym i muzealnym, m.in. w Muzeum Sztuki i Rzemiosła (Museum für Kunst und Gewerbe) w Hamburgu oraz Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: H. Heyde, Musikinstrumentenbau in Preussen, Tutzing 1994, s. 382, 482, il. 65-66, 97; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main, 2000, s. 172; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz ²1987, s. 36; H.M. Mühlpfordt, Gebauhr, w: Altpreussische Biographie, t. 3, Marburg/Lahn 1975, s. 917; A.E. Beurmann, Das Buch vom Klavier: Die Sammlung Beurmann im Museum für Kunst und Gewerbe in Hamburg und auf Gut Hasselburg in Ostholstein, Hildesheim 2007, s. 292-294

Polska firma wydawnicza działająca w latach 1857-1961 w Warszawie i innych miastach polskich, założona przez Gustawa Adolfa Gebethnera (ur. 1831 w Warszawie, zm. 1901 we Władykaukazie) i Roberta Wolffa (1833-1910). Firma oferowała także własne pianina. Od 1890 r. w Łodzi przy ul Piotrkowskiej 46 istniała filia ze składem nut i instrumentów oraz warsztatem naprawczym, którą kierował Gustaw Gebethner syn (1859-1909) – fortepianmistrz, księgarz, muzykolog i kompozytor. Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku posiada pianino Gebethner & Wolff z ok. 1900 r. okresu o numerze fabrycznym 7008 (prawdopodobnie nr 8, a 7008 może być sztucznie podwyższony).

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 219; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 21, 38, 60, 71

Fortepianmistrz działający w Radomiu. W latach 1900 – ok. 1939 prowadził najpierw skład, a następnie wytwórnię fortepianów w Radomiu, z własnym składem w Warszawie po 1920 r. W 1923 r. uzyskał w stolicy dyplom majstra cechowego. Od ok. 1930 r. był prezesem Zrzeszenia Przemysłu i Handlu Muzycznego. Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku posiada piękne pianino firmy J. Golmer w stylu secesyjnym.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 221; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 21, 39, 61, 71

Conrad Graf (ur. 1782 w Riedlingen w Wirtembergii, zm. 1851 w Wiedniu), austriacki fortepianmistrz pochodzenia niemieckiego, założyciel jednej z najważniejszych i najbardziej znanych firm fortepianowych. Początkowo pracował u budowniczego fortepianów Jakoba Schelke na przedmieściach Wiednia (Währing). Własną wytwórnię założył tamże w 1804 r., a rok później poślubił wdowę po Schelkem. W 1811 r. przeniósł wytwórnię z przedmieścia do Wiednia. W 1822 r. uzyskał prawa miejskie i tytuł mistrza cechowego, a w 1824 r. tytuł nadwornego cesarsko-królewskiego budowniczego fortepianów. Nagrodzony w 1835 r. złotym medalem na pierwszej wystawie przemysłowej w Wiedniu. Sprzedał w 1841 r. swoją wytwórnię Carlowi Andreasowi Stein, wnukowi słynnego fortepianmistrza Johanna Andreasa. Graf był jednym z najważniejszych i najlepszych wiedeńskich budowniczych fortepianów w epoce klasycyzmu i romantyzmu. Na jego instrumentach grali m.in. Beethoven, Chopin, Liszt, Clara i Robert Schumannowie, Brahms i Camille Pleyel. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina posiada kopię fortepianu Grafa z ok. 1819 r., którą wykonał Paul McNulty, amerykański budowniczy osiadły w Divišovie (Czechy), specjalizujący się w kopiach dawnych fortepianów, takich jak Andreas Stein, Anton Walter, Graf czy Pleyel.

Bibliografia: D. Wyther, Graf, Conrad, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 2, Oxford ²2014, s. 460-461; www.fortepiano.eu, dostęp 12.12.2015

Firma fortepianowa założona w 1866 r. przez Johannesa Grosspietscha (zm. 1901 r.), nauczyciela, kupca, budowniczego fortepianów (?) we Wrocławiu (ówczesnym Breslau w Prusach), przez pewien czas wytwórnia pianin. Grosspietsch początkowo zajmował się handlem fortepianami, prowadząc ich skład we Wrocławiu, przy Königstrasse 11, od 1896 r. Schweidnitzer Stadtgraben 22. Miał w ofercie także fisharmonie. Od ok. 1896 r. posiadał tytuł dostawcy dworów królowej saksońskiej i księżniczki Prus. Budował własne pianina do ok. 1900 r. Po śmierci założyciela firmę prowadził zięć, kupiec Robert Heckel pod nazwą J. Grosspietsch Hof-Pianoforte-Magazin und Leih-Institut. Po śmierci Heckla firmę przejęła wdowa po nim Maria Heckel wraz jego synem Josefem. Firma działała do ok. 1941 r. W Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku znajdują się dwa pianina sygnowane J. Grosspietsch, Breslau.

Bibliografia: Rottermund, Budownictwo fortepianów na Śląsku do 1945 roku, Szczecin 2004, s. 302-303; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main, 2000, 197-198; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 21, 61

Fortepianmistrz (ur. 1809 w Seehausen, Saksonia). W 1832 r. przybył do Magdeburga, gdzie w 1835 r. otworzył warsztat budowy fortepianów. W 1840 r. jego pracownikiem był Wilhelm Biese. W 1871 r. przeniósł się do Pelsnitz (Oelsnitz) w Saksonii. Jego fortepiany stołowe zachowały się w muzeach niemieckich oraz Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. 

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987 s. 84; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 204

Niemiecki muzyk działający w Paryżu (ur. 1803 r. w Wiedniu, zm. 1888 r. w Paryżu), słynny pianista, kompozytor, pedagog, profesor w konserwatorium w Paryżu. Podróżując z koncertami po Europie, odwiedził także Polskę. W 1825 r. wspólnie z Henri Klepferem założył wytwórnię fortepianów w Paryżu, która wkrótce upadła. W 1851 r. założył własną fabrykę, wyposażoną m.in. w słynną salę koncertową jego imienia. Firma działała do ok. 1930 r., prowadzona przez Amadee Thibout & C^ie. Herz wprowadził liczne udoskonalenia w konstrukcji fortepianu. Powodzenie przyniosło mu uproszczenie mechaniki Erarda, znane potem jako mechanika Herza-Erarda, która stała się prototypem większości późniejszych mechanizmów fortepianowych. Jego instrumenty ceniono na równi z Erardem i Pleyelem, otrzymały I nagrodę na wystawie rzemieślniczo-przemysłowej w 1855 r. w Paryżu. Razem z bratem Jacques’em założył też szkołę gry na fortepianie – Ecole Spéciale de Piano w Paryżu.

Bibliografia: B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu  w Opatówku, Opatówek 1994, s. 21, 39, 61, 72; H. Schott, S. D. Lindeman, A. Beetem Acker, Herz, Henri, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 2, Oxford ²2014, s. 658-659

Także Hintze, Hincz, ur. ok. 1809 na terenie Prus, zm. 1890 w Kaliszu. Fortepianmistrz i stolarz działający w Kaliszu, mieście o dużych tradycjach w budownictwie fortepianów. Prawdopodobnie pracował w firmie fortepianowej F. Glandta, a następnie prowadził pracownię stolarską. W 1854-55 r. założył wytwórnię fortepianów, początkowo ze wspólnikiem Teodorem Bettingiem. Instrumenty z pracowni Hintza szybko zyskały uznanie. W 1856 r. otrzymał pochwałę prasową pianisty Gnadendorfa, a w 1857 r. list pochwalny Christiana Kellermanna, nadwornego wiolonczelisty króla Danii. Oferował fortepiany z mechaniką wiedeńską, angielską, mechaniką Erarda oraz „amerykańską” (według wzorów Steinwaya). W 1872 r. na światową wystawę w Wiedniu (1873 r.) przygotował fortepian systemu amerykańskiego (krótki, z krzyżowym układem strun, za 900 srebrnych rubli), który został pochlebnie oceniony przez Warszawski Komitet Wystawy Wiedeńskiej. Instrumentu ostatecznie jednak nie wystawił. Firma F. Hintz w najlepszych latach rozwoju (ok. 1878-79) zatrudniała do 13 pracowników, produkujących instrumenty o wartości ok. 10.000 rubli rocznie. W latach 80. XIX w. Hintz oferował  m.in. fortepian z podwójną płytą rezonansową i „nowo patentowanym rezonatorem” oraz fortepian „systemu amerykańskiego - struny krzyżowe z patentowanym rezonatorem”, z gwarancją na 5-10 lat. W 1884 r. zaczął produkować fisharmonie systemu A. Debaina jako Fabryka Fortepianów, Pianin i Orgelmelodykonów. Fortepiany Hintza z ok. 1870 r. zachowały się w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku i Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, a pianino z tego samego okresu w zbiorach Muzeum Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie. Fryderyk Hintz był także jednym z prawnych opiekunów Gustawa Arnolda Fibigera (jego ucznia i pracownika w latach 1862-66, zob. hasło Arnold Fibiger) po śmierci jego ojca.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 225; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 21-22, 39, 54, 65; K. Rottermund, Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i 1. połowie XX wieku, Poznań  2002, s. 108-109

Julian Roman Hinz (Hintz, Hincz; ur. ok. 1839 w Warszawie, zm. 1910), fortepianmistrz działający w Warszawie i Włocławku. Mistrz cechu, w latach 1888-1896 starszy cechu. W latach 1865-1866 razem z Jerzym Hoferem (synem Antoniego Hofera) prowadził w Warszawie przy ul. Nowy Świat 1292 wytwórnię fortepianów pod nazwą Hofer i Hinz. W latach 1866-1902 kierował wytwórnią i składem fortepianów, pianin i fisharmonii w Warszawie, a od ok. 1897 we Włocławku. Był obywatelem Skierniewic. Jego fortepian skrzydłowy z ok. 1870-80 o numerze seryjnym 30, posiada Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. Fortepian został zakupiony jako posag dla babki poprzedniego właściciela.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 225-226

Fortepianmistrz działający w Warszawie (ur. 1783 w Peszcie, zm. 1869 w Warszawie). W wieku 12 lat rozpoczął naukę w wiedeńskiej fabryce Johanna Schantza. W latach ok. 1823-1854 prowadził wytwórnię fortepianów w Warszawie. W 1826 r. zbudował fortepian o poczwórnym naciągu strunowym, przeznaczony do koncertów z orkiestrą. Od 1829 r. miał w ofercie fortepiany z mechaniką angielską i „na sposób angielski” z mechaniką wiedeńską. W 1833 r. budował fortepiany z podwójną płytą rezonansową oraz płytami w formie harfy i wiolonczeli. W 1837 r. zaczął budować, jak inni warszawscy fabrykanci, instrumenty z metalową listwą zaczepową dla wysokich rejestrów, wkrótce wprowadzając taką listwę dla całego naciągu. Od tego roku stosował też listwę naciskową (kapodaster) dla najwyższego rejestru. Wielokrotnie brał udział w warszawskich wystawach rzemieślniczo-przemysłowych (1823-1845), z katalogów wiadomo, że wystawiał tam np. fortepian mahoniowy z klawiaturą wykładaną macicą perłową (1823 r.), fortepian mahoniowy z mechaniką angielsko-wiedeńską (1828 r.), dwa fortepiany z mechaniką wiedeńską, metalową listwą naciskową i listwą naciskową „na sposób angielski” (1838 r.). W 1841 r. został nagrodzony medalem srebrnym II klasy za fortepiany zdobione w stylu Boulle’a (m.in. „fortepian z drzewa palisandrowego, przyozdobiony inkrustacyami cynkowemi w arabeski, z mechaniką wiedeńską na sposób Pleyela”). W 1845 r. prezentował fortepian 7-oktawowy z mechaniką angielsko-wiedeńską, fornirowany drewnem cyjanowym [?], ozdobiony snycerką i inkrustacjami z cyny. Maksymilian Hochhauser ok. 1860 r. został sparaliżowany i spędził ostatnie lata życia w nędzy. Został pochowany na Powązkach. Jego fortepian zachował się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy, a jego wygląd odpowiada ogólnemu opisowi instrumentu wystawionego na wystawie warszawskiej w 1841 r. (cynowe inkrustacje w arabeski, mechanizm itd.).

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 226; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 38

Fortepianmistrz działający w Warszawie, stworzył jedną z najlepszych polskich wytwórni fortepianowych XIX wieku. Antoni (Anton) Hofer (ur. ok. 1820, zm. ok. 1880) od około 1844 roku przejął znaną warszawską firmę Jerzego Männlinga przez małżeństwo z wdową po nim, Magdaleną z Hildtów. Firmę prowadził dalej pod swoim nazwiskiem, stale ją rozwijając. W 1846 r. uzyskał 3-letni patent na ulepszenie mechaniki angielsko-wiedeńskiej. W 1857 r. na warszawskiej wystawie rzemieślniczo-przemysłowej Hofer zaprezentował dwa fortepiany – z mechaniką wiedeńską oraz angielską (z ulepszoną osadą osi młotków), za które uzyskał „pochwałę publiczną”. W katalogu wystawy napisano, że instrumenty odznaczały się „tonem pełnym i równym we wszystkich sferach, oraz nader piękną powierzchownością”. W 1861 r. Hofer podarował fortepian Instytutowi Muzycznemu w Warszawie. W 1862 r. zwiedzał wytwórnie w Europie Zachodniej. W 1870 r. fortepian koncertowy Hofera z mechaniką systemu Erarda (z podwójną repetycją) i fortepian gabinetowy z mechaniką systemu Pleyela zyskały na wystawie w Petersburgu srebrny medal i uznanie znawców, którzy ocenili je wyżej od oryginalnych instrumentów Erarda i Pleyela. W 1873 r. na wystawie światowej w Wiedniu Hofer eksponował dwa fortepiany, salonowy i koncertowy – ten drugi został nagrodzony medalem zasługi. W latach największego rozwoju, ok. 1870-79, firma zatrudniała od 30 do nawet 52 pracowników, którzy budowali ponad sto instrumentów rocznie o wartości do 60 tysięcy rubli. Ogółem wyprodukowano w niej ponad 2500 fortepianów i pianin. Około 1880 r. firmę przejął Józef Hildt, który jeszcze przez kilka lat produkował instrumenty pod tą nazwą. Wiele instrumentów firmy Antoni Hofer zachowało się w zbiorach prywatnych i muzealnych, m. in. w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy oraz Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 226-227; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 22, 40, 55, 66; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 40; Opis wystawy wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych, odbytej w Warszawie 1857 r., Warszawa 1860, s. 302

Ernst Irmler (ur. 1821 w Lipsku, zm. 1861 w Lipsku), fortepianmistrz, syn z pierwszego małżeństwa Johanna Christiana Gottlieba (1790-1857), założyciela znanej lipskiej firmy J.G. Irmler. Ok. 1852 r. Ernst uniezależnił się i został wspólnikiem w firmie Schambach & Merhaut, działającej w Lipsku od 1836 r., którą wkrótce (1854 r.?) przejął. Być może kontynuował numerację fabryczną poprzednich właścicieli. Instrumenty Irmlera syna dorównywały jakością wyrobom jego ojca. Po przedwczesnej śmierci Ernsta firmę prowadzili spadkobiercy do ok. 1879 r., uzyskując nagrody na wystawach światowych w Londynie 1862, Paryżu 1867 i Wiedniu 1873. Fortepian stołowy sygnowany Ernst Irmler Jun. / Leipzig z 1855 r. zachował się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 86; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 281

Fortepianmistrz (ur. 1846 w Warszawie, zm. 1901 w Warszawie), najstarszy syn Jana Kerntopfa. Uczył się zawodu w pracowni ojca oraz w Lipsku, Berlinie i Dreźnie. Po powrocie do Warszawy początkowo działał samodzielnie przy Konserwatorium Warszawskim, zdobywając uznanie, jako korektor. W 1878 r. przystąpił z własnym wkładem finansowym do firmy ojca, odtąd zwanej Jan Kerntopf i Syn. Po śmierci ojca w 1883 r. prowadził wytwórnię z braćmi Henrykiem i Józefem. Był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i przyjacielem I.J. Paderewskiego, którego wspierał duchowo i finansowo w okresie studiów. W Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku zachowało się pianino sygnowane E. Kerntopf / w WARSZAWIE, z wklejkami z nazwą firmy J. Kerntopf, z ok. 1883-85 r. – początków działalności Edwarda w ramach firmy ojca.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 234; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 24, 42; B. Vogel, Kerntopf, Jan, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 3, Oxford ²2014, s. 137

Jan Krzysztof Aleksander Kerntopf (ur. 1813 Łabiszyn k. Bydgoszczy, zm. 1883 w Warszawie), fortepianmistrz, założyciel jednej z najważniejszych i najdłużej działających polskich wytwórni fortepianów (1839/40-1939) w Warszawie. W latach 1830-1839 uczył się w warszawskich pracowniach F. Buchholtza (zob. Buchholtz, Fryderyk) i J. Männlinga. Brał udział w Powstaniu Listopadowym, w którym został ranny. Do zdrowia i dalszej nauki powrócił w 1833 r. Na przełomie lat 1839/40 założył własną wytwórnię fortepianów w Warszawie, w 1846 r. powiększył ją przez odkupienie wyposażenia i materiałów od spadkobierców F. Buchholtza. Na warszawskiej wystawie przemysłowej w 1857 r. zyskał uznanie za ozdobny fortepian z mechaniką systemu francuskiego i podwójną ramą. W tym okresie posiadał 6 warsztatów przy produkcji rocznej wartości 4.000 rubli, z czego 1/3 była wysyłana na eksport do Rosji. W 1862 r. skonstruował pierwsze w kraju pianino bez użycia importowanych półfabrykatów, a w 1872 r. swój pierwszy fortepian koncertowy systemu amerykańskiego (oparty na wzorach Steinwaya) i odtąd zrezygnował ze stosowania mechaniki wiedeńskiej. Spośród dziesięciorga jego dzieci do prowadzenia firmy włączyło się trzech synów – Edward, Henryk i Józef . Jako pierwszy do firmy w 1878 r. przystąpił najstarszy syn Edward, odtąd firma używała nazwy Jan Kerntopf i Syn. (zob. dalej: Kerntopf, Jan i Syn). W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku zachował się fortepian sygnowany J. Kerntopf, z ok. 1845 r., z numerem seryjnym 78.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 232-234; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 23-25, 40-43, 55, 66; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 42; B. Vogel, Kerntopf, Jan w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 3, Oxford ²2014, s. 137

Jedna z najważniejszych polskich wytwórni fortepianów, założona przez Jana Kerntopfa w 1839/40 r. pod nazwą Jan Kerntopf (zob. Kerntopf, Jan). W 1878 r. do firmy z własnym wkładem finansowym przystąpił najstarszy syn Jana, Edward, odtąd firma używała nazwy Jan Kerntopf i Syn. W 1880 r. wytwórnia zatrudniała 30 osób przy produkcji 100 instrumentów rocznie, z czego 50 % wysyłano na eksport. W 1881 do firmy przystąpił młodszy syn Jana, Henryk. Wytwórnia zdobywała nagrody na wystawach: Moskwa 1882 - medal srebrny, Warszawa 1885 - medal złoty, m.in. za instrumenty systemu amerykańskiego, Paryż 1889 - medal złoty (Grand Prix), Niżny Nowogród 1896 - medal złoty, Kijów 1897 - medal złoty. Wytwórnia uczestniczyła również w wystawach przemysłowych w Warszawie i krajowej wystawie we Lwowie w 1894 r., podczas której na fortepianie Kerntopfa koncertował I.J. Paderewski. W 1887 r. uzyskała tytuł dostawcy warszawskiego Instytutu Muzycznego, posiadała już tytuł dostawcy Instytutu Aleksandryjsko-Maryjskiego, a po 1900 była również dostawcą kijowskiego oddziału Cesarskiego Towarzystwa Muzycznego i Teatrów Rządowych Warszawskich. W 1892 r. do firmy przystąpił trzeci syn Jana - Józef. Od 1909 r. wytwórnia mieściła się w nowym budynku fabrycznym – dawnej fabryce Małeckiego (zob. Małecki & Szreder). Zachowane fortepiany z 1912 r. są wyposażone w mechanizmy młoteczkowe Schwandera i posiadają system alikwotowy (w którym wykorzystuje się martwe części strun). Po śmierci Henryka (1914 r.) wytwórnię prowadził Józef, a po jego śmierci (1922 r.) spadkobiercy wraz z Bankiem Polskim utworzyli spółkę akcyjną. Od 1927 r. właścicielem został Aleksander Granke, który prowadził zakład do II wojny światowej. Instrumenty Kerntopfa należały do najbardziej znanych i cenionych. Ich szczytowe powodzenie przypadło na lata 1880-1912. Koncertowali na nich m.in. E. Kania, J. Hoffman, A. Kątski, I. J. Paderewski, R. Strobl, J. Śliwiński, J. Wieniawski, W. Wiślicki. Wytwórnia budowała również cenione instrumenty stylowe, m. in. pianina w stylu zakopiańskim wg projektów S. Witkiewicza i E. Kovátsa i stylowe fortepiany dla rezydencji carskich w Spale i Skierniewicach. Liczne instrumenty Kerntopfa zachowały się do dziś w zbiorach prywatnych i muzealnych, m. in.  Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy i Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 232-234; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 23-25, 40-43, 55, 66; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 42; B. Vogel, Kerntopf, Jan w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, red. L. Libin, vol. 3, Oxford ²2014, s. 137

Alojzy (Alois) Kewitsch, fortepianmistrz i organmistrz. Od 1889 r. do ok. 1913 r. prowadził wytwórnię oraz skład fortepianów, pianin i fisharmonii w Warszawie, od ok. 1902 r. również skład fabryczny w Petersburgu. W 1911 r. zatrudniał 10-11 osób przy obrotach rocznych 20.000 rubli. Oferował wówczas m. in. pianina z płytą rezonansową „wiolonczelo” (w kształcie wiolonczeli?). W 1897 r. sporządził kosztorys remontu organów kościoła ewangelicko-augsburskiego w Warszawie. Zachowało się wiele instrumentów Kewitscha w posiadaniu prywatnym oraz pianino z 1899 r. w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 235; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 25, 43, 61-62, 72

Mało znany fortepianmistrz, działający w Tylży (Tilsit w Prusach, obecnie Sowieck w Rosji) ok. 1840 r. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy zachował się fortepian skrzydłowy, datowany na ok. 1830 r., który jest jedynym jak dotąd świadectwem istnienia tej firmy. Fortepian nie zachował się w stanie oryginalnym, został skrócony. 

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 44

Bracia Koischwitz (Koischwitz Gebrüder) – wytwórnia i skład fortepianów, pianin i fisharmonii działająca w Łodzi od 1888 r. (1892 r.?) do ok. 1914 r., od ok. 1910 r. pod firmą Ryszard Koischwitz. Założona prawdopodobnie przez Karola i Ryszarda Koischwitzów, zbankrutowała na początku 1901 r. Później należała do spółki Junnikiel i Nordbuch, a od ok. 1907 r. do Teodora Fabiana. W latach 1903-1904 zatrudniała 8-10 osób, a obroty roczne sięgały 30.000 rubli, w latach 1904-1906 okresowo nieczynna, a w 1909-1911 r. obroty roczne sięgały 8.000 rubli. W zbiorach Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku znajduje się pianino z ok. 1900 r. sygnowane GEBR.[Gebrüder] KOISCHWITZ / LODZ, które znalazło się w rodzinie poprzedniego właściciela jako posag.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 236-37; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 25-26, 43, 62, 72

Stanisław Kowalik, stolarz i fortepianmistrz działający w Warszawie. W latach ok. 1927-1930 prowadził wytwórnię fortepianów i pianin przy ul. Grzybowskiej 59 (Jerozolimska 29?). Budował pianina własnego modelu, które zachowały się z zbiorach prywatnych oraz w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku. Numery seryjne zachowanych egzemplarzy wskazują na ok. 200 wyprodukowanych instrumentów.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 238; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 26, 44, 62, 73

Wytwórnia fortepianów i pianin działająca w latach 1830 – ok. 1896 r. w Warszawie. Założyli ją Józef Seidler (ur. 1801 na Śląsku, zm. 1862 w Londynie) i Antoni Krall (ur. 1794 we Lwowie, zm. 1875 w Warszawie), byli czeladnicy Antoniego Leszczyńskiego, którzy założyli spółkę po śmierci pryncypała. Początkowo zatrudniali 12 pracowników. Ferenz Liszt, który koncertował w Warszawie w 1843 r., spośród wielu krajowych i zagranicznych instrumentów wybrał fortepian Kralla i Seidlera, po czym przesłał firmie list pochwalny. W tym samym roku w Warszawie odbył się koncert, na którym specjalnie opracowaną uwerturę G. Rossiniego wykonało 12 pianistów pod kierunkiem Henryka Litolffa na sześciu fortepianach Krall i Seidler równocześnie. Firma uczestniczyła w krajowych wystawach rzemieślniczo-przemysłowych, zdobywając na nich nagrody (np. medal srebrny I klasy w 1838 r.  i 1857 r.), a w 1845 r. fortepian 7-oktawowy Krall i Seidler z ulepszoną mechaniką systemu Erarda i innymi udoskonaleniami, zdobiony płaskorzeźbami, został nagrodzony jako najlepszy fortepian na wystawie pierwszym listem pochwalnym i zakupiony przez namiestnika Królestwa. W 1853 r. wspólnicy wybudowali nowoczesny budynek fabryczny wyposażony w oświetlenie gazowe i windy towarowe, z pomieszczeniami dla warsztatów ślusarskich, tokarskich, lakierniczych, składów, magazynów, suszarni i in., a także z salą koncertową. Firma była wówczas najnowocześniejszą wytwórnią fortepianów w Kongresówce. Po wystąpieniu Kralla ze spółki (1860) i śmierci Seidlera (1862) firmę przejął jego syn Teofil. Uzyskała ona wysokie nagrody na międzynarodowych wystawach, m.in.  w Moskwie 1865 r. - wielki srebrny medal, w Petersburgu 1870 r. - wielki złoty medal; Moskwa 1872 - medal złoty; Paryż 1872 - medal srebrny; Wiedeń 1873 - medal za postęp i medal srebrny na wstędze św. Stanisława za fortepian koncertowy systemu amerykańskiego z mechaniką angielską, fornirowany hebanem, zdobiony płaskorzeźbami i inkrustacją metalem w stylu greckim wg projektu Leona Myszkowskiego; Filadelfia 1875 - medal, Moskwa 1882 - nadanie herbu państwa, Warszawa 1886/7 - dyplom zasługi; Paryż 1889 - złoty medal. Na wystawie w 1878 r. w Paryżu, gdzie firma prezentowała fortepian seryjny, czarny, zdobiony złoconymi brązami przez J. Łopieńskiego (koncertowali na nim A. Kątski, D. Magnus i J. Zarębski) za który otrzymała wielki medal srebrny, angielskie czasopismo „The London and Provincial Trades Review” nazwało firmę „polskim Pleyelem”. W najlepszych latach wytwórnia zatrudniała ponad 50 pracowników, budując ok. 180 instrumentów rocznie o wartości ok. 60.000 rubli. Zbudowała ogółem ok. 6 tysięcy instrumentów. Pod koniec XIX w. zbankrutowała. Wiele fortepianów i pianin z tej wytwórni zachowało się w do dziś w zbiorach prywatnych i muzealnych., m.in. w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku oraz Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. W tej ostatniej znajduje się fortepian podarowany w 1891 r. Zygmuntowi Noskowskiemu przez społeczeństwo polskie w 25-lecie działalności kompozytorskiej.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 238-240, 261; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 26-28, 29, 44-47, 55-56, 66-67; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 46-50

Fortepianmistrz działający we Wrocławiu (ur. ok. 1765 r., zm. po 1832 r.), gdzie w 1790 r. założył wytwórnię fortepianów. Budował także mechanizmy grające do zegarów. Jego fortepiany cieszyły się dobrą opinią, były sygnowane Joh. Fried. Kuhlbörs, a później Friedrich Kuhlbörs sen., czasem tylko Friedrich Kuhlbörs. Nieliczne instrumenty Kuhlbörsa zachowały się w kolekcjach w Londynie i Michaelstein. Fortepian-żyrafa tej firmy jest prezentowany w Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Syn Johanna, Friedrich Wilhelm (ur. ok. 1801 we Wrocławiu, zm. 1856 w Johannisbrunn w Czechach), kontynuował dzieło ojca. Z powodu zbieżnych imion używanych na sygnaturach, niekiedy trudno odróżnić prace ojca i syna. 

Bibliografia: K. Rottermund, Wrocławska wytwórnia fortepianów Kuhlbörs i jej instrumenty, w: Tradycje śląskiej kultury muzycznej, t. 11, Wrocław 2008, s. 121-128; K. Rottermund, Budownictwo fortepianów na Śląsku do 1945 roku, Szczecin 2004, s. 315-316; P. Epstein, E. Scheyer, Führer und Katalog zur Sammlung alter Musikinstrumente, Breslau 1932, s. 57-58; M. Novak Clinkscale, Makers of the Piano, vol. 1,  1700-1820, Oxford 1993, s. 175, vol. 2, 1820-1860, Oxford 1999, s. 222-223

Polska fabryka fortepianów i pianin Legnica powstała jako kontynuacja bogatych tradycji fortepianowych w Legnicy, częściowo na bazie niemieckiej wytwórni Ed. Seiler, założonej w 1849 r. W 1945 r., po II wojnie światowej i włączeniu Legnicy w granice Polski, największa niemiecka firma Ed. Seiler wygasła w tym mieście i kontynuowała działalność na terenie Niemiec. Od 1947 r. w dawnych budynkach firmy Ed. Seiler przy ul. Senatorskiej 19/17 (Rewolucji Październikowej 19/17) władze zorganizowały polski zakład, wykorzystując maszyny i inne pozostałości po wszystkich legnickich i okolicznych wytwórniach fortepianowych. Początkowo pracowali tam również fachowcy niemieccy, którzy nie opuścili Legnicy. Dokonywano renowacji i napraw instrumentów klawiszowych, w 1951 r. wytwórnia podjęła produkcję instrumentów. Zakład otrzymał nazwę Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin. W fabryce wytwarzano nowe instrumenty, części do nich oraz klawiatury. Z biegiem lat wytwórnia znacznie się rozwinęła, osiągając w 1980 roku maksymalną roczną produkcję ponad 6000 instrumentów, z których znaczna część przeznaczona była na eksport. W 1992 r. fabryka wykupiła prawa do znaku firmowego T. Betting (Zob. Betting, Theodor). Produkowała także instrumenty na eksport ze znakiem firmowym Offberg. Następne lata przyniosły kryzys, działalność Legnickiej Fabryki Fortepianów i Pianin wygasła w 1998 roku.

Bibliografia: Legnica. Zarys monografii miasta, pod red. S. Dąbrowskiego, Wrocław–Legnica 1998; J. Gul, Historia wytwórni fortepianów „Ed. Seiler” na tle przemysłu muzycznego Legnicy w XIX i XX wieku, Wrocław 2002 [praca magisterska pod kierunkiem prof. dr Marii Zduniak, maszynopis w Bibliotece Akademii Muzycznej we Wrocławiu]

Fortepianmistrz działający w Warszawie (ur. ok. 1808), gdzie ok. 1844-60 prowadził wytwórnię fortepianów. W 1844 r. uzyskał wyłączność stosowania łącznika oktawowego wynalazku Philippe de Girarda (m.in. twórcy przemysłu tkackiego na ziemiach polskich i Żyrardowa, a także wynalazcy instrumentu pod nazwą tremolofon) w Królestwie Polskim. Jego instrumenty ceniono na równi z instrumentami Erarda. Fortepian Lehmanna z lat ok. 1850-55 zachował się w zbiorach Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 242; B. Vogel, Philippe de Girard – żyrardeon – Żyrardów, w: Organy i Muzyka Organowa XV, Akademia Muzyczna, Gdańsk 2014, s. 165-183

Jan Jerzy (Georg, Grzegorz) Lindemann (ur. ok. 1792 (1798?) w Księstwie Hessen-Kassel, zm. 1849 w Kaliszu), fortepianmistrz działający w Kaliszu od ok. 1823 r. Używał drugiego imienia Jerzy / Georg (Grzegorz). Na warszawskiej wystawie przemysłowej w 1845 r. prezentował fortepian fornirowany palisandrem, inkrustowany, z klawiaturą wykładaną macicą perłową, z mechaniką wiedeńską, w cenie 750 rubli. W tym okresie budował ok. 30 instrumentów rocznie, a w czasopismach zachowały się wzmianki o dużej popularności jego fortepianów wśród Kaliszan, m.in. z powodu możliwości kupna na raty. Lindemann dostarczył m.in. fortepian za 1.200 złotych polskich dla Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego. Jego instrumenty zachowały się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy i Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku i są najstarszymi zachowanymi fortepianami z Wielkopolski.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 244; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987 s. 52; K. Rottermund, Budownictwo instrumentów muzycznych na terenie Wielkopolski w XIX i 1. połowie XX wieku, Poznań  2002, s. 34, 66, 114

Julian Małecki, fortepianmistrz, mistrz cechowy (ur. 1834, zm. 1912 w Warszawie), pochodzenia szlacheckiego; założyciel jednej z najważniejszych polskich wytwórni fortepianów. W latach 1856-60 był jednym z głównych pracowników warszawskiej wytwórni S. Zembrzuskiego, którą po jego śmierci przejął wraz z W. Schröderem, zakładając firmę Małecki i Szreder. Od 1872 r. prowadził ją samodzielnie pod własnym nazwiskiem (zob. dalej: Małecki & Szreder). Instrumenty tej firmy zachowały się m.in. w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy oraz Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 246-247; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 28-29, 46-47, 56-57, 67; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 54; B. Vogel, Małecki, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [6] m, red. E. Dziębowska, Kraków 2000, s. 61

Małecki i Szreder (Schröder), potem Małecki - wytwórnia fortepianów i pianin, działająca od 1860/61 r. do II wojny światowej w Warszawie. Założyli ją Julian Małecki (ur. 1834, zm. 1912 w Warszawie) i Wiktor Schröder (Szreder; ur.?, zm. ok. 1872 w Warszawie), byli pracownicy firmy S. Zembrzuskiego, którzy przejęli ją po śmierci pryncypała. W 1872 r. ze spółki odszedł Szreder – odtąd prowadził ją Małecki pod własnym nazwiskiem. Wytwórnia szybko rozwinęła się, uzyskując renomę i popularność. Otrzymała nagrody m.in. w Paryżu 1867 r. – medal srebrny, w Wiedniu 1873 r. – medal zasługi, w Paryżu 1878 r. – medal brązowy, w Warszawie 1886/7 r. – medal złoty, w Paryżu 1889 r. – medal srebrny, w Niżnym Nowogrodzie 1896 r. – medal złoty. Od 1871 firma posiadała tytuł uprzywilejowanego dostawcy Konserwatorium Warszawskiego, a od 1889 r. filię w Wilnie. W najlepszych dla wytwórni latach 80. XIX w. zatrudniano ponad 40 pracowników, produkujących ok. 100 instrumentów rocznie w wartości do 55.000 rubli. Do 1904 r. wyprodukowano w niej ok. 3800 instrumentów o wartości 3 milionów rubli. W 1904 r. firma zbankrutowała. Fabrykę odkupiła na licytacji firma Kerntopfów, która uruchomiła wytwórnię na przełomie 1908/09 r. Od ok. 1912 właścicielem firmy zostali Edmund Czarnowski, Stanisław Zembrzuski i Stanisław Małecki – syn Juliana Małeckiego, który pracował tam do ok. 1939 r. jako dyrektor techniczny. Jednak po 1912 r. firma nie powróciła już do dawnej świetności z XIX wieku i działała na małą skalę, nie odnosząc sukcesów. Wiele instrumentów M. zachowało się do dziś w zbiorach prywatnych i muzealnych, m. in. Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy, Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu oraz Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, które posiada fortepian Małecki & Szreder zbudowany w pierwszych latach działalności wytwórni.

(zob. Małecki, Julian)

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 246-247; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 28-30, 46-48, 56, 62, 67, 73; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 54

Bliżej nieznana amerykańska firma z siedzibą w Nowym Jorku, działająca w latach ok. 1860-1880.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 88; J. Witter, Das Klavier-Lexikon, Schillingsfürst 1998, s. 291; http://antiquepianoshop.com/online-museum/manhattan-pianoforte-manufacturing-company, dostęp 26.01.2016

Fortepianmistrz działający w Królewcu (ur. ok. 1785 w Królewcu, zm. 1857) w latach ok. 1804-1857. Jego czołowa w tym czasie na terenie Prus Wschodnich wytwórnia wyprodukowała do 1827 r. 700 instrumentów, z których część sprzedała za granicę. W tym samym roku Marty otrzymał tytuł nadwornego budowniczego króla Prus, a od 1840 r. mógł sygnować instrumenty z użyciem królewskiego herbu. Instrumenty Marty’ego zachowały się w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku i Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy, w muzeach w Lipsku, Bad Krozingen, a fortepian stołowy w formie szkatuły, w stylu biedermeier – w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Berlinie.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 56; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 29, 47, 56-57, 67; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 403

Johann Adolf Mellenius (ur. ok. 1800, zm. 1856) fortepianmistrz prowadzący wytwórnię w Rydze na Łotwie, od 1835 r., od 1850 wspólnie z J. Tresseltem, swym byłym uczniem, który przejął firmę po jego śmierci. Budowali głównie fortepiany stołowe. W Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku zachował się taki instrument z ok. 1840 r., sygnowany J.A. Mellenius, natomiast w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku podobny fortepian z ok. 1850 r., sygnowany Mellenius & Tresselt.

Bibliografia: B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 29, 47, 58, 69; M. Rudolph, Rigaer Theater- und Tonkünstler-Lexikon nebst Geschichte des Rigaer Theater und der Musikalischen Gesellschaft, Riga 1890, s. 156

Wytwórnia fortepianów w Stuttgarcie, działająca w latach 1857-1934, założona przez Christiana Oehlera, uprzednio w latach 1856-57 jako Oehler & Schrak. Oehler opatentował w 1861 r. własny system napinania strun. Firma budowała głównie fortepiany stołowe i pianina. W 1902 r. jej właścicielami zostali technik fortepianowy Carl Klemm i fortepianmistrz Albert Kieß. Po śmierci Klemma wytwórnię firmę prowadzili spadkobiercy, w 1934 r. jego syn Theodor Klemm. Firmę nagrodzono na wystawach w Paryżu 1867, Wiedniu 1873, Stuttgarcie 1881, a w 1907 r. uzyskała tytuł nadwornego dostawcy dworu królewskiego w Wirtembergii. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy zachował się fortepian stołowy sygnowany Christian Oehler / STUTTGART z ok. 1860 roku – początków działalności firmy.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 90; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 454-455; https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/item/W6Q2EU2DRHFRPV3DNMLXCQ262IS55JRQ, dostęp 2015-12-23

W latach ok. 1818-57 prowadził wytwórnię instrumentów w Krakowie, z tytułem miejskiego budowniczego. Budował m. in. fortepiany z pięcioma pedałami – rejestrami mechanicznymi (w tym fagotowy i janczarski). Eksportował instrumenty do Królestwa Polskiego, m. in. dla składu Karola Ludwika Magnusa w Warszawie. Wiadomo, że krakowskie Towarzystwo Przyjaciół Muzyki kupiło jego fortepian ok. 1818 r. za 18 dukatów. W 1835 r. na fortepianie tej firmy koncertował w Warszawie Edward Wolf. Pieczęcie lakowe celne na zachowanych fortepianach Augusta Paepke świadczą o licznych zamówieniach z Królestwa Polskiego. Pieczęcie były znakiem umożliwiającym ich bezcłowy przewóz przez granice zaborów, jako wyrobów polskich na podstawie konwencji handlowej z 1823 r. Fortepiany Paepkego posiadają m.in. Muzeum Narodowe w Krakowie, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku oraz Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 255; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX –XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994, s. 29, 47, 57, 67-68; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 58

Firma założona w 1887 r. w Lipsku przez kupca Hansa Clemensa Petersa pod nazwą Przedsiębiorstwo Eksportu Muzycznych Instrumentów Hans Peters & Co. W 1912 r. została odnotowana jako magazyn fortepianów. Być może produkowano w niej instrumenty, lub tylko zamawiano u innych wytwórców, firmując własną nazwą. W zbiorach Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy zachowało się małe pianino dziecięce wyposażone w osobne, ruchome nogi, umożliwiające podnoszenie instrumentu, aby dostosować go do wzrostu dziecka.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 102; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main, 2000, s. 468-469

Jedna z najważniejszych europejskich firm fortepianowych. Założona w 1807 r. przez Ignace Pleyela (ur. 1757 r. w Ruppersthal w Austrii,  zm. 1831 r. pod Paryżem), pianistę, kompozytora i wydawcę. Pleyel we współpracy z J.H. Pape’em w 1815 r. wprowadził na rynek pianino, oparte na wzorach konstrukcyjnych R. Wornuma, które szybko zyskało popularność. W 1824 r. firmę przejął syn Camille (ur. 1788 r. w Strasburgu,  zm. 1855 r. w Montmorency) pianista, kompozytor, wydawca i budowniczy fortepianów. Zastosował w instrumentach najnowsze rozwiązania techniczne oraz udoskonalił funkcjonowanie firmy. W najlepszych latach firma produkowała 1500 instrumentów rocznie. Fortepiany Pleyela preferowało wielu wybitnych pianistów, m.in. zaprzyjaźniony z Camille’m Fryderyk Chopin. Po śmierci Pleyela firma funkcjonowała pod nazwą Pleyel, Wolff and Company, a od 1887 r. Pleyel, Lyon and Company. Następnie została przejęta przez firmę Erard-Gaveau.

Bibliografia: R. Wieczorek, Pleyel, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [8] pe-r, red. E. Dziębowska, Kraków 2004, s. 131-133; J. Jude, Pleyel 1757–1857. La passion d’un siècle, Centre Loire 2008, s. 206, 265-267; Ch. Timbrell, Pleyel, Ignace-Joseph (et C^ie), w: Encyclopedia of Keyboard Instruments, vol. 1: The Piano, red. R. Palmieri, New York & London 1994, s. 296-297

Fortepianmistrz, wynalazca (ur. 1779 w Kuffulk w Tyrolu, zm. 1834 w Wiedniu). Uczył się stolarstwa i budowy fortepianów w Wiedniu u Matthiasa Müllera. W 1811 r. uzyskał dyplom mistrzowski i prawa miejskie oraz przejął wytwórnię fortepianmistrza Michaela Schweighofera poprzez małżeństwo z wdową po nim Anną, prowadzoną jako Schweighofer und Promberger. Eksperymentował z budową fortepianów o brzmieniu zbliżonym do wiolonczeli. Wynalazł też tzw. przenośne klawiszowe dzwonki dla orkiestr wojskowych. W 1824 r. uzyskał patent na nowy sposób zakładania strun i metalową płytę rezonansową w fortepianie. W 1824 r. skonstruował Sirenion – rodzaj pianina o wysokości 125 cm z 2-strunnym naciągiem i z „ruchomą” płytą rezonansową, prezentowanego publicznie w 1825 r. przez jego syna Johanna (pianista, ur. 1810, uczeń F. Riesa i C. Czernego, w 1837 r. koncertował w Warszawie na fortepianie F. Buchholtza). W 1828 r. Promberger wraz z synem pokazywał Sirenion na tournee w Pradze, Dreźnie, Lipsku i Berlinie, zyskując pozytywne opinie o instrumencie. W 1829 r. zbudował jego mniejszą wersję o wysokości 114 cm i naciągu 3-strunowym. W 1832 r. wycofał się z działalności zawodowej i przekazał wytwórnię synowi Josephowi. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy znajduje się jeden z nielicznych zachowanych Sirenionów z ok. 1825 r. z numerem seryjnym 14. Posiada oryginalną mechanikę oraz w rejestrze basowym F-C obok strun basowych także cienkie, rezonansowe struny.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 104; M. Novak Clinkscale, Makers of the Piano, vol. 2: 1820-1860, Oxford 1999, s. 300-301; A.B. Acker, Sirenion, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, vol. 4, red. L. Libin, Oxford ²2014, s. 525; R. Hopfner, Wiener Musikinstrumentenmacher 1766-1900, Tutzing 1999, s. 383-385

Mało znana wytwórnia pianin, działająca w latach ok. 1887-1890 w Berlinie przy Alexanderstraße 63. W Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku znajduje się pianino wytwórni Franz Richter z Berlina datowane na ok. 1890 r.

Bibliografia: H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt an Main 2000, s. 504

Niemiecka wytwórnia pianin, działająca w Neubrandenburg w latach ok. 1830-1908, założona przez Heinricha Roloffa. Budowano w niej m.in. modne wówczas pianina-liry (zwane też „psimi budami”). Na wystawie w Berlinie w 1844 roku instrumenty Roloffa nagrodzono srebrnym medalem. Po śmierci ojca firmę przejęli synowie Heinrich jun., Wilhelm i August. Wytwórnia, która pod koniec XIX wieku budowała m.in pianina z klawiaturą systemu Jankó, zakończyła działalność w 1908 r. Pianina-liry Roloff zachowały się w zbiorach Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy, we Frankfurcie nad Odrą oraz w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Berlinie.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 106; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt am Main 2000, s. 515-516

Fiodor Wasilewicz (Wilhelm?) Schiller, fortepianmistrz i kupiec trzeciej gildii, założyciel wytwórni powstałej w 1847 r. w Petersburgu. Była prowadzona potem jako spółka Schiller i Beck, przed 1882 r. przejęta przez niejakiego Wernera. W 1857 r. zatrudniała ok. 60 pracowników. Schiller prezentował trzy fortepiany palisandrowe na wystawie przemysłowej w Warszawie w 1857 r., które oceniano wysoko pod względem wystroju zewnętrznego i pozytywnie pod względem brzmienia, ale niżej od instrumentów polskich, nagrodzone medalem wielkim srebrnym. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy zachował się fortepian skrzydłowy tej firmy, datowany na ok. 1855 r.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 62; A.V. Keller, Die Handwerker in St. Petersburg von der Mitte des 19. Jahrhunderts bis zum Ausbruch des Ersten Weltkrieges 1914, Frankfurt am Main 2002, s. 545; Opis wystawy wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych, odbytej w Warszawie 1857 r., Warszawa 1860, s. 300-301; „Kurier Warszawski” 1858 nr 202, s. 1081

Ignacy Skurski (mylnie Jan Skórski, Skorupski), organmistrz działający w 1774 r. w Sandomierzu (być może tożsamy z organmistrzem, który naprawiał w latach 1789-1796 fortepiany w tutejszych klasztorach benedyktyńskich). Muzeum Diecezjalne w Sandomierzu posiada jego fortepian stołowy, zamówiony przez ksienię miejscowego klasztoru benedyktynek M. Siemianowską. Fortepian jest wyposażony w mechanikę tangentową - rzadki typ mechanizmu, spotykany w XVIII w., w którym nietypowo skonstruowane młoteczki-tangenty są podrzucane pionowo do góry w specjalnych prowadnicach, na wzór skoczków klawesynowych. Zachował się kontrakt z 30 VII 1774 r., zawierający warunki zamówienia i opis instrumentu. Jest to najstarszy zachowany polski fortepian i jednocześnie przykład fazy przejściowej w ewolucji mechaniki klawikordowej i klawesynowej w kierunku mechaniki fortepianowej.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 140; B. Vogel, Fortepiany tangentowe w Polsce, Muzyka Fortepianowa VII, Akademia Muzyczna, Gdańsk 1987, s. 291-302; B. Vogel, Two Tangent Square Pianos in Poland, “Journal of the American Musical Instrument Society” 20 (1994), s. 84-89; B. Vogel, „Szpinet ze strunami i klawiszami”. Najstarszy zachowany fortepian polski, „Zeszyty Sandomierskie” 39 (2015), s. 31-36

Fortepianmistrz działający w Nancy we Francji (ur. 1813 w Menzingen w Szwajcarii, zm. 1891 w Nancy), założyciel jednej z najważniejszych francuskich firm fortepianowych. W 1842 r. przybył do Nancy, prawdopodobnie pracował w warsztacie instrumentarza Georgesa Louisa Warnecke’go, którego córkę poślubił. Po śmierci teścia w 1848 r. założył ze szwagrami wytwórnię fortepianów Staub-Warnecke i przejął warsztat instrumentarski G.L. Warnecke et fils. W 1861 r. firma przeniosła się do nowego budynku wyposażonego w salę koncertową. Staub adaptował i doskonalił nowe techniki, tworzone przez najlepsze firmy z Paryża i Niemiec, jak np. metalowe ramy, udoskonalenie mechanizmu Erarda itp. Wytwórnia produkowała niemal wszystkie elementy do swoich fortepianów. W latach 1868-1872, wraz z wprowadzeniem nowego wspólnika Louisa Gerlacha (Guerlacha), wytwórnia zmieniła nazwę na Staub-Warnecke-Guerlach, następnie Staub-Guerlach (1873-1877), a po wycofaniu się Gerlacha w 1878 r. Manufacture Staub. Firma działała do 1936 r. Nagrodzona m.in. na wystawach w Anvers 1894, Brukseli 1897, Paryżu 1900, Hanoi 1902, Nancy 1905 i 1910 r.

Bibliografia: http://www.musimem.com/nancy_facteurs.htm, dostęp 12.12.2015; http://www.lieveverbeeck.eu/Pianos_francais_s.htm, dostęp 12.12.2015; “Le Monde Musical, Numéro spécial de l’Exposition de 1900”, s. 117

Johann Baptist Streicher (ur. 1796 w Wiedniu, zm. 1871 w Wiedniu) pochodził ze słynnej rodziny muzyków i fortepianmistrzów wywodzących się z Augsburga. Jego dziadkiem był Johann Andreas Stein (1728-1792) działający w Augsburgu, uczeń J.A. Silbermanna, słynny budowniczy fortepianów i twórca m.in. mechaniki wiedeńskiej z pojedynczym wymykiem. Jego matka Maria Anna (Nannette) Stein (1769-1833) prowadziła warsztat po śmierci ojca, razem z mężem Andreasem Streicherem (1761-1833), oraz bratem Matthäusem Andreasem. W 1794 r. wytwórnia została przeniesiona do Wiednia, gdzie działała pod nazwą Nannette Streicher geb. Stein. Johann Baptist został w 1823 r. wspólnikiem rodzinnej firmy, przemianowanej na Nanette Streicher geb. Stein und Sohn. Od 1833 r. prowadził wytwórnię samodzielnie jako J.B. Streicher, od 1859 jako J.B. Streicher und Sohn wraz z synem Emilem (1835-1916), który kierował zakładem ojca również po jego śmierci aż do likwidacji w 1896 r. Wytwórnia Steina i Streicherów miała największy wkład w udoskonalenie instrumentów austriackich na przełomie XVIII/XIX w. i powstanie wiedeńskiej szkoły budownictwa fortepianów. Jej instrumenty zyskały uznanie Mozarta, Beethovena, Chopina, C.M. Webera. J.B. Streicher zdobył szereg patentów na własne wynalazki, jak m.in. mechanika odgórna (w której młotki uderzają w struny od góry; 1823 r.), mechanika streicherowska angielska (1824), wsporniki rurowe ramy (1835 r). Instrumenty Streichera zachowały się w wielu muzeach zagranicznych. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy znajduje się fortepian skrzydłowy tej firmy z 1863 r.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 64;  Katalog der Sammlung alter Musikinstrumente, Teil 1, Seitenklaviere, Wien 1966, s. 30-31, 51-52; R. Hopfner, Wiener Musikinstrumentenmacher 1766-1900, Tutzing 1999, s. 491; R. Wieczorek, Streicher, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [10] sm-ś, red. E. Dziębowska, Kraków 2007, s. 176

Cyprian Szczerbiński (zm. po 1890), mało znany polski fortepianmistrz działający w Warszawie, mistrz cechowy. Przez 20 lat był uczniem i pracownikiem warszawskich fabryk A. Zakrzewski oraz Krall i Seidler (zob. Zakrzewski, Antoni; Krall i Seidler). W 1859 r. założył własną pracownię przy ul. Marszałkowskiej 1379, przeniesioną pod koniec roku na ul. Świętokrzyską 1335 (Dom Dzieciątka Jezus). Jego instrumenty były wysoko oceniane. Od ok. 1868 r. notowany jako korektor. Być może identyczny ze Szczerbińskim, stroicielem i korektorem Kralla i Seidlera w 1878 r. Fortepian skrzydłowy Cypriana Szczerbińskiego z ok. 1859 r. z numerem seryjnym 7, być może jedyny zachowany tej firmy, znajduje się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 266

Johann Christian Nicolai Josef Tresselt (ur. 1823 w Grossbreitenach w Turyngii, zm. 1883 w Rydze), uczeń J.A. Melleniusa (zob. Mellenius, Johann Adolf) w Rydze. Następnie praktykował w Petersburgu, gdzie m.in. pracował jako mistrz w fabryce H. Lichtenthala. W 1849 r. wrócił do Rygi i pracował u Melleniusa (od ok. 1850 r. jako wspólnik pod firmą Mellenius & Tresselt), po którego śmierci w 1857 r. przejął wytwórnię. Była to wówczas trzecia pod względem wielkości fabryka w Rosji, a jej łączna produkcja wyniosła ok. 4000 instrumentów, głównie dla środkowej i południowej Rosji, a także dla krajów bałtyckich. Tresselt należał do miejscowego cechu instrumentarzy, od 1850 r. jako  obywatel miasta, od 1853 r. członek Małej Gildii św. Jana. Po jego śmierci zakład prowadzili synowie. Po 1900 r. fabrykę przeniesiono do Petersburga, gdzie działała do I wojny światowej. Od 1 V 1909 r. należała do Ryszarda Rathke, a jej całkowita produkcja wyniosła ponad 6500 instrumentów. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k . Bydgoszczy zachował się fortepian stołowy sygnowany J. Tresselt z ok. 1870-1880 r. o numerze seryjnym 3033, z pełną odlewaną ramą według modelu Steinwaya z 1855 r.

Bibliografia: G. Dālmanis, Ein kurzer Einblick in die Geschichte des Klavierbaus im heutigen Lettland, w: Musikinstrumentenbau im interkulturellen Diskurs, ed. A. Kürsten und S. Barsack, Stuttgart 2006, s. 47-49; M. Rudolph, Rigaer Theater- und Tonkünstler-Lexikon nebst Geschichte des Rigaer Theater und der Musikalischen Gesellschaft, Riga 1890, s. 247-248; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987 s. 92

Wilhelm Troschel (Troszel), fortepianmistrz, organmistrz, mistrz cechu (ur. 1788 w  Norymberdze [1791 w Wiedniu?], zm. 1840 w Warszawie). Od ok. 1822 r. prowadził wytwórnię fortepianów w Warszawie. W 1825 r. na jego fortepianie-żyrafie koncertował publicznie 8-letni Antoni Leśkiewicz. W 1827 r., podobnie jak F. Buchholtz (zob. Buchholtz, Fryderyk) budował fortepiany na wzór instrumentu przywiezionego przez Marię Szymanowską z Londynu (z metalowymi wspornikami ramy, skrzynią bez dna i mechaniką angielską). W 1837 r., jako jeden z pierwszych w Polsce, zastosował metalową listwę zaczepową wg wzoru francuskiego oraz listwę naciskową (kapodaster). Znany także jako organmistrz. Walczył w Powstaniu Listopadowym. Jego syn Wilhelm Karol (1823-1887) był śpiewakiem (basem) i kompozytorem. W Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy zachował się fortepian sygnowany WILHELM TROSCHEL / w / Warszawie, z ok. 1837-1840 r.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 269-270; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987 s. 66

Józef Wasilewski, fortepianmistrz (zm. 1847 w Warszawie). Od 1825 r. prowadził pracownię fortepianów w Warszawie, przy ul. Pańskiej (Brackiej) 1266/7. Prawdopodobnie specjalizował się w produkcji płyt rezonansowych i klawiatur. W 1846 r. zaciągnął dług u swego szwagra fortepianmistrza Michała Kuleszy. Po śmierci Wasilewskiego wdowa, Józefa z Kuleszów, prowadziła pracownię bez powodzenia do końca 1847 r., a następnie w ramach zwrotu długu oddała bratu warsztat fortepianowy z wyposażeniem. Fortepian sygnowany J. WASILEWSKI / W WARSZAWIE z ok. 1840-45 r., bogato zdobiony snycerką (m.in. rzeźbione maski na nogach) znajduje się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. Inny fortepian Wasilewskiego z ok. 1835 r., zdobiony intarsją i inkrustacją, o numerze seryjnym 93, zachował się w kolekcji Andreasa Beurmanna w w Muzeum Sztuki i Rzemiosła (Museum für Kunst und Gewerbe) w Hamburgu.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 271; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 68; A.E. Beurmann, Das Buch vom Klavier: Die Sammlung Beurmann im Museum für Kunst und Gewerbe in Hamburg und auf Gut Hasselburg in Ostholstein, Hildesheim 2007, s. 178-180

Korporacja złożona z dwóch firm – Weber i Aeolian, produkująca tzw. pianole, pianina zdolne odtworzyć utwory nagrane wcześniej na taśmie perforowanej. Firma Weber Co. kontynuowała tradycje jednej z najważniejszych amerykańskich wytwórni fortepianów, założonej przez Alberta Webera (ur. 1828 r. w Bawarii, zm. 1879 w Nowym Jorku). Posiadała filię w Hayes koło Londynu. Firma Aeolian powstała w 1887 r. w Nowym Jorku. W 1903 r. została przekształcona w korporację „Aeolian Weber Piano & Pianola Co.”

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987; A.W.J.G. Ord-Hume, Player piano, w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, wyd. 2, red. L. Libin, t. 4, Oxford 2014

Eugen Adalbert Wiszniewski (Wiśniewski), fortepianmistrz (ur. 1826 w Gdańsku, zm. 1888 w Gdańsku), syn i uczeń Jacoba Bernharda. Od ok. 1845 (1850?) r. prowadził wytwórnię fortepianów i skład w Bydgoszczy, od 1857 r. w Gdańsku. W 1855 r. oferował własne fortepiany stołowe i skrzydłowe oraz pianina z mechaniką wiedeńską i angielską z półmetalowymi ramami. Na wystawie rzemieślniczej w Gdańsku w 1855 r. prezentował 5 fortepianów zyskując ogólne uznanie. Swoje instrumenty eksportował m.in. do Rosji i miał filię we Frankfurcie nad Odrą. Posiadał listy pochwalne J. Wieniawskiego, H. v. Bülowa i W. Grahn’a (nauczyciela fortepianu i dyrygenta w Bydgoszczy). Jego fortepian skrzydłowy z ok. 1845-50 r. znajduje się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy. 

(Zob. też: Wiszniewski (senior), Jacob Bernhard).

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987,  s. 70; B. Vogel, Wiszniewski, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [12] w-ż, red. E. Dziębowska, Kraków 2012; B. Vogel, Wiszniewski [Wiśniewski], w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, wyd. 2, vol. 5, red. L. Libin, Oxford 2014

Jacob (Jakob, Jakób) Bernhard Wiszniewski (Wiśniewski), senior, organmistrz i fortepianmistrz (ur. 1799 w Wystruciu, obecnie Czerniachowsk, zm. 1867 w Gdańsku). Od 1820 r. prowadził wytwórnię instrumentów w Bydgoszczy. W latach 1822-23 praktykował za granicą, w Strasburgu (gdzie przewracał strony F. Lisztowi w czasie jego koncertu) i u J.B. Streichera w Wiedniu (zob. Streicher und Sohn, Johann Baptist). Od 1825 r. prowadził wytwórnię fortepianów w Gdańsku, od ok. 1825 r. z tytułem miejskiego organmistrza, od 1833 r. patentowanego, i od 1843 r. królewskiego nadwornego fortepianmistrza. W 1847 r. miał własny skład w Królewcu, gdzie konkurował z C. J. Gebauhrem (zob. Gebauhr, Carl Julius). Jako organmistrz m.in. budował pozytywy i w 1835 r. naprawiał organy oliwskie. W 1825 r. oferował fortepiany skrzydłowe z mechaniką odgórną systemu J.B. Streichera (toczył też spór z J. F. Martym z Królewca o pierwszeństwo wprowadzenia mechaniki odgórnej Streichera – zob. Marty, Johann Friedrich). Wprowadził liczne innowacje do konstrukcji fortepianu i zdobył na nie patenty. W 1833 r., razem z bratem Friedrichem Benjaminem, udoskonalił i opatentował na 5 lat w Berlinie mechanizm młoteczkowy angielski o pojedynczym działaniu. W 1836 r. zastosował drgające języczki i mechanizm powietrzny w korpusie fortepianu (rodzaj klawiorganów?). Wytwórnia Wiszniewskiego należała do największych tego typu w Prusach, eksportowała też za granicę (do Liverpoolu, Amsterdamu, Irlandii i Ameryki). Król Prus zakupił u niego fortepian przygotowany na wystawę sztuki w Królewcu i Berlinie w 1843 r. oraz, spośród 60 prezentowanych w 1844 r. na wystawie rzemieślniczej w Berlinie, fortepian na prezent dla sułtana. Na jego instrumentach koncertowali m.in. S. Thalberg, A. Kątski, H. v. Bülow (także w domowym salonie Wiszniewskiego). W 1867 r. przekazał firmę synowi Felixowi. Jego fortepian stołowy z ok. 1845 r. posiada Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu. Fortepian skrzydłowy z tego samego okresu, sygnowany J. B. WISZNIEWSKI / Königl. Hof Piano-Forte Fabrikant / DANZIG posiada Kolekcja im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987 s. 72; B. Vogel, Wiszniewski, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [12] w-ż, red. E. Dziębowska, Kraków 2012; B. Vogel, Wiszniewski [Wiśniewski], w: The Grove Dictionary of Musical Instruments, 2 ed., ed. by L. Libin, Oxford 2014, Vol. 5

Franciszek Woroniecki, polski fortepianmistrz, zegarmistrz?, zm. 4 IX 1917 w Przemyślu. Od 1877 r. prowadził wytwórnię i skład fortepianów, pianin i fisharmonii w Jaśle, od ok. 1887 r. w Przemyślu, po 1900 r. wraz z synem (Woroniecki i Syn). Jego instrumenty nagrodzono łącznie 12 medalami i 12 dyplomami na wystawach: Lwów 1877, Cieszyn, Triest 1882, Przemyśl 1882, Wieliczka 1883, Rzeszów 1884, Wiedeń 1885, Czerniowce 1886, Kraków 1887, Bielsk 1890, Lwów 1892, Wiedeń 1892 (prezentował fortepian-fisharmonię własnego wynalazku), Lwów 1894 (prezentował m.in. fortepian-fisharmonię), Bruksela 1894. W 1906 r. budował krótkie fortepiany „Mignon”. Specjalizował się też w konserwacji zabytkowych instrumentów. Eksportował do Czech, Śląska, Niemiec, Rosji, na Bukowinę (Jassy) i Morawy. Był członkiem honorowym Akademii Umiejętności w Brukseli, opatentował za granicą takie instrumenty jak fortepian-fisharmonia („piano-harmonium”) i pianino-fisharmonia („pianino-harmonium”). Jego fortepiany zachowały się w Muzeum Ziemi Przemyskiej, Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu i Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987,  s. 74; B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 275; K. Rottermund, Franciszek Woroniecki – budowniczy fortepianów w Przemyślu, Musica Galiciana XII, pod red. G. Oliwy, Rzeszów 2010, s. 97-103

Jan Woźnicki, mało znany polski fortepianmistrz. Ok. 1853-54 r. prowadził pracownię fortepianów w Warszawie, przy ul. Św. Jerzego 1765. Fortepian sygnowany J. WOZNICKI / w Warszawie, bogato rzeźbiony, znajduje się w Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy.

Bibliografia: B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 276; B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ²1987, s. 76

Kasper Zdrodowski (ur. ok. 1808, zm. 1860 w Warszawie), fortepianmistrz, mistrz cechowy, założyciel jednej z najlepszych polskich wytwórni. Od ok. 1834 r. prowadził wytwórnię fortepianów w Warszawie. W 1837 r. zbudował fortepian z metalową listwą zaczepową na wzór Pleyela. Taki fortepian prezentował na warszawskiej wystawie przemysłowo-rzemieślniczej w 1838 r. W 1841 r. zbudował fortepianową część słynnego wówczas wynalazku – tremolofonu Philippe’a de Girarda (tremolophone, girardeon – fortepian ze specjalnym mechanizmem wydłużającym brzmienie strun przez tremolo, prezentowany m.in. w 1841 r. na wystawie warszawskiej oraz przed carem, który zamówił takie instrumenty). W 1850 r. zaangażował kilku pracowników z Wiednia. W 1851 r. wyjechał na światową wystawę w Londynie dla zapoznania się z najnowszymi osiągnięciami i zaangażowania kilku pracowników z fabryk Erarda i Pleyela. Jego instrumenty oceniano bardzo wysoko, m.in. przez S. Moniuszkę. Koncertowali na nich m. in. F. Liszt, A. Kątski, R. Schumann, H. Litolff, K. Seymour-Shif. Po śmierci Zdrodowskiego zakład prowadził krótko szwagier i wieloletni współpracownik Walenty Bączkowski. Kilka instrumentów tej firmy zachowało się do dziś w zbiorach prywatnych i kolekcjach, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie, Kolekcji im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku k. Bydgoszczy oraz Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, które posiada dwa fortepiany, w tym sygnowany m.in. K. ZDRODOWSKI / FORTEPIANISTA z numerem seryjnym 10.

Bibliografia: B. Vogel, Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz, ¹1980, ²1987, s. 80; B. Vogel, Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu  w Opatówku, Opatówek 1994, s. 30-31, 58; B. Vogel, Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995, s. 278; B. Vogel, Zdrodowski, Kasper, w: Encyklopedia muzyczna PWM, t. [12] w-ż, red. E. Dziębowska, Kraków 2012, s. 339

Friedrich Bernhard Voigt senior, fortepianmistrz, ur. 11 I 1779 Altefähr na Rugii, zm. 17 XI 1861 Berlin, otrzymał prawa miejskie Berlina 9 VIII 1809, gdzie założył własną pracownię 1813. Od 1818 stroił i naprawiał fortepiany w pałacu królewskim, Charlottenburgu i pałacu księżniczki, zyskując tytuł nadwornego instrumentarza 26 XII 1825. Od 1840 jego wspólnikiem był syn Carl Ludwig Friedrich Voigt junior (ur. 1813 Berlin, zm. 6 VIII 1874 Berlin), a uczniem m.in. Theodor Stöcker. Budował fortepiany skrzydłowe, stołowe i pionowe. Jego instrumenty zyskały uznanie na wystawie berlińskiej 1827. Na wystawach w berlińskiej Akademii Nauk 1839 pokazał fortepian stołowy modelu angielskiego w obudowie palisandrowej, 1840 fortepian skrzydłowy, palisandrowy z patentowymi tłumikami Streichera, 1842 fortepian koncertowy modelu angielskiego, zbudowany przez syna, któremu przyznano zań 10 XII tytuł Artysty Akademii, 1844 fortepian z angielską mechaniką repetycyjną. W 1847 firma zatrudniała 20 czeladników, 1857 – 12, notowana 1839 przy Leipzigerstrasse 36, 1855 przy Wilhelmstrasse 51. Fortepiany Voigta posiadają m.in. niemieckie muzea w Neubrandenburgu, Prenzlau i Berlinie, Muzeum Narodowe w Warszawie (stołowy, ok. 1820), Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu (stołowy ok. 1820 i żyrafa ok. 1830), Göteborgs Stadsmuseum w Szwecji (żyrafa ok. 1830, klawiatura E₁-f⁴, 4 pedały), Metropolitan Museum of Art w Nowym Yorku  (2 żyrafy z 1832 i ok. 1835-40). 

Bibliografia: Z. Szulc, Katalog instrumentów muzycznych, Muzeum Wielkopolskie, Poznań 1949; M. Novak Clinkscale, Makers of the Piano 1700-1820, vol. I, Oxford 1993; O. Thulin, Musikinstrument. Historiska Advdelningen Göteborgs Museum, Göteborg 1931 s. 36-7 poz. 154; H. Heyde, Musikinstrumentenbau in Preussen, Tutzing 1994, s. 290; H. Henkel, Lexikon deutscher Klavierbauer, Frankfurt/M. 2000, s. 673-74